خوانش و تفسير حکماي مسلمان از پيشاسقراطيان ملطي
محورهای موضوعی : ریشه‌شناسی مکاتب و آراء فلسفی در ادوار قدیم و جدیدمنصور نصیری 1 , مهدی عسگری 2 *
1 - دانشگاه تهران
2 - دانشگاه ادیان و مذاهب
کلید واژه: تالس آناکسيماندروس آناکسيمنس فيلسوفان مسلمان تفسير غيرتاريخي,
چکیده مقاله :
در تاريخ فلسفه، فيلسوفان نخستين از اهميت ويژه‌يي برخوردارند؛ زيرا اولين مراحل شکلگيري مفاهيم و افكار فلسفي را رهبري کرده‌اند. در اين ميان، سه فيلسوف ملطي از اهميت بسزايي برخوردارند؛ سؤالي که اين سه فيلسوف مطرح کردند باعث شد فيلسوفان بعدي را به اين تکاپو وادارد که به آن جوابي درخور بدهند. سؤال اين بود که «اصل نخستين عالم چيست؟» در دوره ترجمه متون فلسفي به زبان عربي، مسلمانان با اين انديشمندان تا حدودي آشنا شدند و آراء آنها را نقل و در برخي از موارد نيز تفسير نمودند. نوشتار حاضر بر آن است تا خوانش و تفسير فيلسوفان مسلمان را از پيشاسقراطيان ملطي نشان دهد و به اين سؤال پاسخ گويد که فيلسوفان مسلمان تا چه اندازه در خوانش و تفسير خود از اين فيلسوفان راه صواب را پيش گرفته‌اند. پاسخ اجمالي به اين مسئله آن است که فيلسوفان مسلمان يک تفسير کاملاً غيرتاريخي ارائه کرده‌اند که قابل نقد تاريخي ميباشد.
Early philosophers are of particular importance in the history of philosophy. This is because they led the first stages of the development of philosophical concepts and thoughts. Among them, three Milesian philosophers enjoy great significance. The question that they posed prompted later philosophers to try hard to provide a worthy response for it. They posed the question of: “What is the origin of the world?” During the period of the translation of philosophical texts into Arabic, Muslim philosophers became familiar with these three thinkers to some extent and quoted and, in some cases, interpreted their ideas. The present paper is intended to introduce Muslim philosophers’ interpretation of the views of Milesian pre-Socratic philosophers and demonstrate how justified they were in their interpretation. A short response to this question is that Muslim philosophers provided a completely non-historical interpretation, which is open to historical criticism.
ابن ابيالحديد، شرح نهج البلاغه، قم، انتشارات مکتبه آيةالله مرعشي نجفي، 1383.#
ابن‌رشد، تفسير مابعدالطبيعه، تهران، انتشارات حکمت، چ1، 1377.#
ابن‌رشد، تلخيص کتاب الجدل، تحقيق و تعليق محمود سليم سالم، قاهره، الهيئه المصريه، 1980م.#
ابن‌رشد، تلخيص کتاب النفس، تحقيق و تعليق آلفرد. ل. عبري، قاهره، المکتبه العربيه، 1994م.#
ابن‌رشد، تهافت التهافت، مقدمه و تعليق محمد العريبي، بيروت، دار الفکر، چ1، 1993م.#
ابن‌سينا، رسائل قم، انتشارات بيدار، 1400ق.#
ارسطو، در آسمان، ترجمه اسماعيل سعادت، تهران، انتشارات هرمس، چ2، 1389.#
ارسطو. درباره نفس، ترجمه عليمراد داودي، تهران، انتشارات حکمت، چ5، 1389.#
ارسطو. سماع طبيعي ( فيزيک )،ترجمه محمدحسن لطفي، تهران، انتشارات طرح نو، چ3، 1388.#
ارسطو. سياست، ترجمه حميد عنايت، تهران، شرکت سهامي کتابهاي جيبي، چ2، 1349.#
ارسطو. في النفس، تحقيق عبد الرحمن بدوي، بيروت، دار القلم، بيتا.#
ارسطو. متافيزيک (مابعدالطبيعه)، ترجمه شرف‌الدين خراساني، تهران، انتشارات حکمت، چ6، 1392.#
اسماعيلي، محمدجواد؛ مظاهري، احمد، سالک فکرت ارج‌نامه دکتر غلامحسين ابراهيمي ديناني، تهران، انتشارات مؤسسه پژوهشي حکمت و فلسفه ايران، 1392.#
افلاطون، مجموعه آثار، ترجمه محمد حسن لطفي، تهران، انتشارات خوارزمي، چ3، 1380.#
تسلر، ادوارد، کليات فلسفه يونان، ترجمه حسن فتحي، تهران، انتشارات حکمت، چ1، 1395.#
خراساني، شرف‌الدين، نخستين فيلسوفان يونان، تهران، انتشارات علمي و فرهنگي، چ4، 1387.#
سبزواري، ملاهادي، اسرار الحکم، تصحيح کريم فيضي، قم، انتشارات مطبوعات ديني، چ2، 1386.#
سبزواري، ملاهادي. شرح المنظومه في المنطق و الحکمه، تحقيق محسن بيدارفر، انتشارات بيدار، قم، چ1، 1428ق.#
شهرزوري، شمسالدين محمد، نزهة الارواح و روضة الافراح (تاريخ الحکماء)، ترجمه مقصود علي تبريزي، باهتمام محمد تقي دانش‌پژوه و محمد سو در مولايي، تهران، انتشارات علمي فرهنگي، 1365.#
شهرزوري، شمسالدين محمد. رسائل الشجرة الالهيه في علوم الحقايق الربانيه، مقدمه، تصحيح و تحقيق نجفقلي حبيبي، تهران، انتشارات مؤسسه حکمت و فلسفه ايران، چ1، 1383.#
شهرستاني، محمد بن عبدالکريم، الملل و النحل، تحقيق محمد بدران، قم، انتشارات الشريف الرضي، 1364.#
طباطبايي، سيدمحمدحسين، نهاية الحکمه، تصحيح عباس علي زارعي سبزواري، قم، انتشارات مؤسسه نشر اسلامي، چ5، 1430.#
طوسي، خواجه نصيرالدين، تلخيص المحصل، بيروت، دارالاضواء، چ2، بيتا.#
علوي، احمد، شرح کتاب القبسات، تحقيق حامد ناجي اصفهاني، تهران، انتشارات مؤسسه مطالعات اسلامي، چ1، 1376.#
قفطي، تاريخ الحکماء، ترجمه فارسي قرن يازدهم، بکوشش بهين دارائي، انتشارات دانشگاه تهران، چ2، 1371.#
کاپلستون، فردريک، تاريخ فلسفه يونان و روم، ترجمه سيد جلال‌الدين مجتبوي، تهران، انتشارات علمي و فرهنگي و انتشارات سروش، چ6، 1388.#
گاتري، دبليو. کي. سي.، تاريخ فلسفه يونان پيش از سقراطيان متقدم و فيثاغورسيان، ترجمه مهدي قوام صفري، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، چ1، 1395.#
ملاصدرا، الحکمه المتعاليه في الاسفار العقليه الاربعه، بيروت، دار احياء التراث، چ3، 1981.م.#
ملاصدرا. الحكمة المتعاليه في‌الأسفارالعقليه الأربعه، ج5، تصحيح و تحقيق و مقدمه رضا محمدزاده؛ باشراف استاد سيدمحمد خامنه‌اي، ويراستار مقصود محمدي، تهران، انتشارات بنياد حكمت اسلامي صدرا، چ1، 1381.#
ملاصدرا. الحكمة المتعاليه في‌الأسفارالعقليه الأربعه، ج6، تصحيح، تحقيق و مقدمه احمد احمدي؛ باشراف استاد سيدمحمد خامنه‌اي، ويراستار مقصود محمدي، تهران، انتشارات بنياد حكمت اسلامي صدرا، چ1، 1381.#
ملاصدرا. رسالة في الحدوث، تصحيح، تحقيق و مقدمه سيدحسين موسويان؛ باشراف استاد سيدمحمد خامنه‌اي، تهران، انتشارات بنياد حکمت اسلامي صدرا، چ1، 1378.#
ملاصدرا. مفاتيح الغيب، مقدمه و تحقيق محمد خواجوي، تهران، انتشارات مؤسسه تحقيقات فرهنگي، چ1، 1363.#
نيچه، حکمت در دوران شکوفايي فکري يونانيان، بازگويي کامبيز گوتن، تهران، انتشارات بنگاه ترجمه و نشر کتاب، 1354.#
Aristoteles, Metaphysik, übersetzt Hermann Bonitz , München, 1966.#
Aristoteles, The Complete Works of Aristotle, edited by Jonathan Barnes, vol.1, Princeton University Press, 1991.#
Diels, Hermann, Herakleitos von Ephesos Griechisch und Deutsch, Weidmannsch Buchhandlung, Berlin, 1901.#
Heidegger, Martin, Gesamtausgabe Band 5, Holzwege, Verlage Vittori Klostermann, Franfurt am Main,1977.#