بررسي هرماس در انديشه هاي سهروردي
محورهای موضوعی : ریشه‌شناسی مکاتب و آراء فلسفی در ادوار قدیم و جدید
1 - دانشگاه بن آلمان
کلید واژه: هرمس اديان سهروردي نبوت اسلامي ,
چکیده مقاله :
در منابع طبري هرمس از نوادگان شيث فرزند حضرت آدم است و پس از آن دو، اولين فردي است که به نبوت رسيده است. در نظر سهروردي نيز تاريخ انديشه و فلسفه را بايد از هرمس آغاز کرد. درست است که از مهمترين وارثان سنت هرمسي در ميان مسلمانان را صوفيه نام برده‌اند، همانطور که در بسياري از منابع چهره‌هايي مانند حلاج و سهروردي را در ميان اين سنت قرار داده‌اند، علاوه بر اين، از راه فنون و دانشهايي مانند طب، نجوم، کيميا و مانند اينها نيز عقايد هرمسي به عالم اسلام راه يافته است، در اين ميان گروهي از نويسندگان، مورخان عارفان و حکماي مسلمان، هرمس را باني حکمت و علوم برشمرده‌اند. شهاب‌الدين سهروردي و صاحب مکتب اشراق در عالم اسلام يکي از بزرگترين نمايندگان اين سنت تأويلي و رمزي اسلام و ايران است که علاوه بر تجليل از شخصيت هرمس تلاش ميکند وي را با اساطير ايراني پيوند زند. وي لقبهايي را برگرفته از اصطلاحات فلسفي خويش به هرمس نسبت ميدهد، از جمله طباع تام و خود را وارث حکمت هرمسي ميداند. نوشتار حاضر ميکوشد تا با بررسي هرمس در اسطوره هاي يوناني و پس از آن، نشان دهد که چگونه هرمس وارد نبوت اسلامي گرديده است.
In Tabari sources, Hermes is one of the grandchildren of Sheth, the son of Adam. After these two people, he was the first to become a prophet. In Suhrawardi’s view, the history of philosophy and thought begins with Hermes. The Sufis have been truly called the most important heirs to Hermetic tradition among Muslims. In many sources, the names of such figures as Hallaj and Suhrawardi have been placed among the names of the followers of this tradition. Moreover, Hermetic ideas have penetrated into the world of Islam through some sciences such as medicine, astronomy, alchemy, and the like. As a result, a group of Muslim writers, historians, gnostics, and philosophers have considered Hermes to be a pioneer in the field of wisdom and various sciences. Shahab al-Din Suhrawardi, the founder of Illuminationist philosophy in the world of Islam, is one of the representatives of this Iranian symbolic and esoteric, interpretive tradition, which, in addition to honoring Hermes’ character, tries to connect him with Iranian mythology. He attributes some names derived from his own philosophical terms to Hermes, such as tiba‘ tam (perfect natures). Suhrawardi considers himself an heir to Hermetic wisdom. Through a study of Hermes in Greek mythology and later sources, this paper intends to show how he entered the domain of Islamic prophethood.
اسميت، ژوئل، فرهنگ اساطير ايران و روم، ترجمه شهلا برادران خسروشاهي، تهران، روزبهان، چ1، 1384.
افلاطون، دورة کامل آثار افلاطون، ترجمة محمدحسن لطفي، نشر خوارزمي، چ2، 1367.
بغدادي، عبدالقاهر، الفرق بين الفرق، ترجمة محمدجواد مشکور، نشر اشراقي، چ3، 1358.
بيروني، ابوريحان، آثار الباقيه، ترجمة اکبر دانا سرشت، تهران، امير کبير، چ3، 1363.
سهروردي، التلويحات، مجموعة مصنّفات شيخ اشراق ، ج1،باهتمام هانري کربن، انجمن حکمت و فلسفه، 1356.
سهروردي، المطارحات، مجموعة مصنّفات شيخ اشراق، ج1، باهتمام هانري کربن، انجمن حکمت و فلسفه، 1356.
رادمهر، فريدالدين، باور خردمندان، نشر فروزان روز، 1384.
رضي، هاشم، حكمت خسرواني، تهران، بهجت، 1384.
شهرزوري، نزهة الارواح و روضة الارواح، ترجمة مقصود علي تبريزي، باهتمام محمدتقي دانش پژوه و محمّد سرور مولايي، انتشارات علمي و فرهنگي، چ1، 1365.
شهرستاني، عبدالکريم، توضيح الملل يا ترجمة الملل و النحل2، ترجمة مصطفي خالقداد هاشمي، باهتمام جلالي نائيني، تهران، 1361.
عطّار، الهي نامه، تصحيح هلموت ريتر، استامبول، 1945.
فرک، تيموتي؛ گندي، پيتر، هرمتيکا، حکمت مفقوده فرعونان، ترجمة فريدالدين رادمهر، نشر مرکز، 1384.
کاشاني، بابا افضل‌الدين، مصنّفات، تصحيح مجتبي مينوي و يحيي مهدوي، نشر خوارزمي، چ2، 1366.
کربن، هانري، مرد نوراني در تصوف ايراني، ترجمه فرامرز جواهري‌نيا، تهران، انتشارات اميركبير، 1387.
کربن، هانري، تاريخ فلسفة اسلامي، ترجمة اسدالله مبشري، تهران، انتشارت اميرکبير، 1358.
کلباسي اشتري، حسين، هرمس و سنت هرمسي، تهران، انتشارات علم، 1386.
گوهري، محمدجواد، «هرمس»، فصلنامة فرهنگ، دورة 4 و 5، مؤسسة مطالعات و تحقيقات فرهنگي، 1368.
مستوفي، حمداللّه، تاريخ گزيده، باهتمام عبدالحسين نوايي، تهران، انتشارات اميرکبير، 1364.
مصاحب، غلامحسين، دايرةالمعارف فارسي، نشر شركت سهامي كتابهاي جيبي، مؤسسه انتشارات اميرکبير، ج2، 1374.
موحد، صمد، سرچشمه‌هاي حكمت اشراق و مفاهيم بنيادي آن، تهران، انتشارات طهوري، 1384.
نصر، سيدحسين، «هرمس و نوشته‌هاي هرمسي در جهان اسلامي»، مجلة دانشکدة ادبيات، ش2، س10، ص140ـ173، 1341.
هاکس، جيمز، قاموس كتاب مقدس، تهران، انتشارات طهوري، 1928.
وارنر، رکس، دانشنامه اساطير جهان، ترجمه ابوالقاسم اسماعيل‌پور، تهران، انتشارات اسطوره، 1386.
الياده، ميرچا، آيين گنوسي و مانوي، ترجمة ابوالقاسم اسماعيل‌پور، انتشارات فکر روز، 1373.
Nasr, S.H. (1981), Islamic Life and Thought, London.
Plessner, M. (1954), Hermes Trismegistus and Arab Science, Studia Islamica.
Gandy, Peter & Freke, Timothly(1959), The Hermetica Lost Wisdom of the Pharaohs.