تقسيمبندي علوم از منظر اخوان‌الصفا و فارابي
محورهای موضوعی : ریشه‌شناسی واژگان (اتیمولوژی) فلسفیسيداحمد حسيني 1 * , مهدي اميري 2
1 - دانشگاه شهيد مدني آذربايجان
2 - دانشگاه شهيد مدني آذربايجان
کلید واژه: تقسيم علوم ملاک تقسيم علوم موضوع علم غايت علم اخوان‌الصفا فارابي,
چکیده مقاله :
با آنکه فيلسوفان بسياري از تقسيم علوم سخن گفته‌اند اما همة آنها از تقسيم واحدي سخن بميان نياورده‌اند. در اين بين هم مقسم و هم اقسام متفاوت است. اخوان الصفا در تقسيم علوم مطلق دانش را در نظر ميگيرند و در ابتدا علوم را به دو دسته صنايع علمي و صنايع عملي تقسيم ميکنند؛ اما فارابي رشته هاي علمي ـ و نه مطلق دانش ـ را تقسيم ميکند و اين علوم را براساس سودمندي، به دو بخش علوم ابزاري و غيرابزاري تقسيم ميکند. در تقسيمبندي اخوان الصفا که رويکردي نوافلاطوني دارند، جايگاه نفس، سياست، منطق و اخلاق متفاوت از جايگاه اين مسائل نزد مشائياني مانند فارابي است. مهمترين مبناي تقسيم علوم از ديدگاه اخوان-الصفا، تقسيمبندي از حيث غايت است. اما فارابي همانند ارسطو، بر دو ملاک اصلي تقسيم علوم، يعني غايت و موضوع تکيه ميکند. در نوشتار حاضر، علاوه بر آنکه به بررسي تفاوت تقسيم علوم از ديدگاه اخوان الصفا و فارابي پرداخته ميشود، جايگاه خاص برخي علوم نيز نزد آنها مشخص ميشود.
Although many philosophers have spoken of the classification of sciences, none have referred to a single one agreed upon by all. Here, both the source of division and the divisions are different from each other in each classification, when classifying sciences, Ikhwan al-Safa consider pure types of knowledge and, initially, divide them into two theoretical and practical arts. However, Farabi divides scientific rather than pure types of knowledge and classifies them into two instrumental and non-instrumental sciences based on their functions. In the classification of Ikhwan al-Safa, drawing on the neo-Platonic approach, the place of the soul, politics, logic, and ethics are different from that in the classification of the Peripatetics, such as Farabi. The most important basis for classification of sciences in the view of Ikhwan al-Safa is the end. Nevertheless, similar to Aristotle, Farabi relies on two main criteria for the classification of sciences: end and subject. This paper, in addition to examining the differences between Ikhwan al-Safa and Farabi in their classification of sciences, discusses the specific place of some of sciences from their points of view.
اخوان¬الصفا، رسائل اخوان‌الصفا، بيروت، انتشارات الدار الاسلاميه، 1412.ق.#
ارسطو، متافيزيک، ترجمه شرف¬الدين خراساني، تهران، نشر گفتار، 1367.#
اسماعيل، محمود، اخوان¬الصفا رواد التنوير في الفکر العربي، عامر للطباعه و النشر بالمنصوره، 1996.#
حجاب، محمد فريد، الفلسفه السياسيه عند اخوان¬الصفا، مصر 1982م.#
حلبي، علي‌اصغر، گزيده رسائل اخوان¬الصفا، تهران، انتشارات اساطير، 1380.#
دانش پژوه، محمد تقي، مجمل الحکمه (ترجمه¬ گونه¬يي از رسائل اخوان¬الصفا)، چ 1، پژوهشگاه علوم انساني و مطالعات فرهنگي، تهران، 1375.#
فارابي، ابونصر، احصاءالعلوم، مقدمه و شرح علي بوملحم، بيروت، مکتبة الهلال، 1996م.#
فارابي، ابونصر، تحصيل السعاده، تحقيق علي بوملحم، بيروت، مکتبة الهلال، 1995م.#
فارابي، ابونصر، التنبيه علي سبيل السعاده، تحقيق جعفر آل ياسين، تهران، حکمت، 1412.ق.#
فارابي، ابونصر، السياسه المدنيه، تحقيق علي بوملحم، بيروت، مکتبة الهلال، 1996م.#
فارابي، ابونصر، الفصول المنتزعه، تحقيق فوزي متري نجار، بيروت، دارالمشرق، 1992م.#
فارابي، ابونصر، کتاب المله و نصوص اخري، تحقيق محسن مهدي، بيروت، دارالمشرق، 2001م.#
کندي، يعقوب¬بن¬اسحاق، رسايل الکندي الفلسفيه، مقدمه تصحيح و تعليق محمد ابوريده، قاهره، دارالفکر العربي.#
Ikhwan al- Safa, A Brotherhood of Idealists on the Fringe of Orthodox Islam, Godefroid de Callatay, England: Oxford, 2005. #