بررسي مذهب و مشرب کلامي يعقوب بن اسحاق کندي
محورهای موضوعی : ریشه‌شناسی واژگان (اتیمولوژی) فلسفی
افشين مؤذن
1
(دانشگاه بين¬المللي امام خميني (ره) قزوين )
کلید واژه: يعقوب بن اسحاق کندي ابوحنيفه مرجئه تشيع معتزله تشيع معتزلي ,
چکیده مقاله :
«یعقوب بن اسحاق کندی» یکی از چهره‌های برجسته‌ی علمی جهان اسلام است که معمولا به عنوان نخستین فیلسوف اسلامی از او یاد می‌شود. کندی برای نخستین بار در جهان اسلامی فلسفه را به عنوان یک علم مستقل مطرح کرد و علاوه بر ترجمه آثار مختلف در این زمینه به زبان عربی، در جهت معرفی و نشان دادن هماهنگی تفکر عقلی با آموزه‌های دین اسلام تلاش فراوان نمود. اگر چه گاهاً مشاهده می‌شودکندی را منتسب به دین یهود و یا مسیح کرده‌اند، اما شواهد و مدارک موجود حاکی از آن است که او معتقد به دین اسلام بوده است. همچنین در خصوص مذهب وی آراء متفاوتی وجود دارد. برخی او را پیرو ابوحنیفه، برخی شیعه و گروهی او را منتسب به مکتب معتزله دانسته‌اند. جستجو در شواهد و مدارک موجود نشان می‌دهد که کم و بیش دلایل اعتقادی و تاریخی برای نسبت دادن هریک از این مذاهب به کندی وجود دارد که با دقت نظر در این شواهد در خواهیم یافت که او پیرو نوع خاصی از تشیع رایج در زمانه وی با عنوان «تشیع محبی» و همچنین مکتب «معتزله بغداد» بوده است که ترکیب این دو گرایش، مذهبی را برای او به اثبات خواهد رساند که با عنوان «تشیع معتزلی» معرفی شده است.
Ya‘qub Ibn Ishaq al-Kindi is one of the prominent scientific figures of the Islamic world who is usually referred to as the first Islamic philosopher. He was the first to introduce philosophy as an independent field of study in the world of Islam. In addition to translating several philosophical works into Arabic, he made great efforts in order to introduce and reveal the coordination between rational thinking and Islamic teachings. Although some consider al-Kindi to be a follower of Judaism or Christianity, available evidence indicates his belief in Islam. Moreover, there are different ideas regarding his kalami views. Some believe that he was a follower of Abu Hanifah; some view him as a Shi‘ite philosopher, and some consider him to be associated with the Mu‘tazilite school of thought. A study of available proofs demonstrates that there are several religious and historical reasons suggesting his attachment to each of these schools. However, meticulous scrutiny reveals that he followed a particular kind of Shi‘ism which was prevalent in his own time called “Muhibbi Shi‘ism” and the “Mu‘tazilite School of Baghdad”. A synthesis of these two trends demonstrates that he was a believer in a religious school called the Mu‘tazilite Shi‘ism.
آقا بزرگ طهراني، محمدحسن، الذريعه الي تصانيف الشيعه، كتابخانه اسلاميه تهران، 1387.#
ابن ابي اصيبعه، عُيون الأنباء في طبقات الأطباء، شرح و تَحقيق الدکتور نزار رضا، بيروت، منشورات دار مکتبة الحياة، 1299.ق.#
ابن‌نديم، الفهرست، ترجمه رضا تجسد و علي بن زين العابدين مازندراني، انتشارات کتابخانه ابن‌سينا، 1343.#
ابن‌سعد کاتب واقدي، محمد، طبقات الکبير، محمود مهدوي دامغاني، تهران، نشر فرهنگ و انديشه، ج6، چ2، 1374. #
ابن‌شهرآشوب، مشيرالدّين ابن عبدالله محمد، مناقب آل أبي طالب، نجف، مطبعة الحيدريه، ج3، 1376.#
ابوزهره، محمد، ابوحنيفه: حياتهُ و عصرهُ، آراؤهُ و فقههُ، قاهره، دارالفکر العَرَبي، 1369.#
الفاخوري، حنّا؛ الجّر، خليل، تاريخ فلسفه در جهان اسلامي، عبد الحميد آيتي، تهران، شرکت انتشارات علمي و فرهنگي، 1373.#
القنّوجي، صديق بن حسن‌خان، ابجَد العُلوُم: الجزء الثاني، طبع و وضع فهارسه حميد الجبّار زکار، دمشق، منشورات وزارة الثقافة و الارشاد القومي، 1378.#
بيگدلي، علي، «نهضت ترجمه در جهان اسلام»، مجله معرفت، ش5، ص40-43، 1372.#
تقي‌زاده، حسن، از پرويز تا چنگيز: استيلاي عرب تا ايلغار مغول در ايران، تهران، کتابخانه طهران، 1310.#
جعفريان، رسول، مرجئه: تاريخ و انديشه، قم، نشرخرم، 1371.#
جعفريان، رسول، تاريخ تشيع در ايران: از آغاز تا طلوع دولت صفوي، تهران، نشر علم، 1388.#
جعفري، يعقوب، «ديدگاههاي مختلف معتزله بصره و معتزله بغداد»، نشريه کلام اسلامي، ش13، ص39-46، 1374.#
جمالپور، بهرام، «کندي مؤسس حکمت مشاء در اسلام»، مجله دانشکده ادبيات و علوم انساني دانشگاه تهران، شماره 101 و 102 و 103 و 104، ص343ـ388، 1362.#
خواتي، محمد شفق، «جايگاه اهل بيت (ع) از ديدگاه ابوحنيفه»، پژوهشنامه حکمت و فلسفه اسلامي(طلوع)، ش17، ص145ـ174، 1385.#
رباني گلپايگاني، علي، درآمدي بر علم کلام، قم، انتشارات دارالفکر، 1387.#
رَضا کَحالَه، عمر، معجَم المؤلِّفين: تراجمُ مُصَنِّفي الکُتُب العربيه، الجزء الرابع، بيروت مؤسسَة الرسالة، 1414ق.#
سيد بن طاوُس، رضي الدّين ابي القاسم علي، فرج المهموم في تاريخ علماء النجوم، نجف، منشورات المطبعة الحيدريه، 1368.#
عبدي، سياوش، «قبيله کنده قبل از اسلام»، فصلنامه علمي پژوهشي تاريخ اسلام، دوره 7، ش4، ص5ـ23، 1385.#
فليکس کلاين، فرانک، «کندي»، ترجمه روح‌الله عالمي، تاريخ فلسفه اسلامي، زير نظر سيد حسين نصر، تهران، نشر حکمت، ج1، چ4، ص279ـ304، 1389.#
فيليپ، حتي، تاريخ عرب1، ترجمه ابوالقاسم پاينده، تبريز، کتابفروشي حاج محمد باقر کتابچي حقيقت، 1372.#
قفطي، تاريخ الحکماء، ترجمه بهين دارائي، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، (گنجينه تاريخ و تمدن شماره 27)، 1347.#
قمير، يوحنا، الکندي فيلسوف بزرگ جهان اسلامي، ترجمه و تحشيه صادق سجادي، تهران، انتشارات فلسفه، 1363.#
کندي، ابويوسف يعقوب بن اسحاق، مجموعه رسائل فلسفي کندي، سيد محمود يوسف ثاني، تهران، انتشارات علمي فرهنگي، 1387.#
مطهري، مرتضي، کليات علوم اسلامي:کلام و عرفان، حکمت عملي، تهران، بنياد علمي و فرهنگي استاد شهيد مطهري، ج2، چ27، 1381.#
نعمه، عبدالله، فلاسفه شيعه، سيد جعفر غضبان، تهران، سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامي، 1367.#