بررسی و تحلیل تطور معقولات فلسفی از فارابی تا ملاصدرا
محورهای موضوعی : ریشه‌شناسی واژگان (اتیمولوژی) فلسفیسيد محمدعلي ديباجي 1 , زینب یوسف‌زاده 2 *
1 - پردیس فارابی
2 - دانشگاه تهران
کلید واژه: عقل عقل عملی معقول ثانی معقول ثانی فلسفی ,
چکیده مقاله :
مسئله مورد بررسی در این نوشتار، معرفت‌شناسی معقول ثانی (بنحو عام) و بیان کیفیت صدق معقول ثانیة فلسفی (بنحو خاص) است. این مطلب در سایه بررسی و تحلیل نحوة «عروض» و «اتصاف» معقول ثانی فلسفی نزد حکمای بزرگ ـ فارابی، ابن‌سینا، سهروردی و ملاصدرا ـ مورد بحث واقع میشود. نتیجه بررسی حاضر نشان میدهد که وجه اشتراک تمامی این اندیشمندان پیشگیری از خطای معرفت‌شناسی در سایه تبیین موقعیت وجودی محکی عنه معقولات ثانی فلسفی در خارج است؛ اما هرکدام با توجه به اصول و مبانی مکتب خود، مسیر متفاوتی را در رسیدن به مقصد پیموده‌اند و در نهایت تحلیل هستی‌شناسی ملاصدرا از معقولات فلسفی، گامی بزرگ در جهت حضور این معقولات در خارج است که به دیدگاه اصالت وجود او منتهی میشود.
This paper examines the epistemology of the secondary intelligible, in general, and the quality of the truth of philosophical secondary intelligibles, in particular. It does so relying on an analytic study of the modes of the “accidence” and “qualification” of the secondary intelligibles in the views of such great philosophers as Farabi, Ibn Sina, Suhrawardi, and Mulla Sadra. The results of the present study indicate that all the above thinkers argue for the prevention of epistemological errors in the light of a clear explanation of the ontological existence of secondary philosophical intelligibles in the outside. Nevertheless, each of them has pursued a different approach towards attaining his goal based on his own philosophy. Finally, the writers conclude that Mulla Sadra’s epistemological analysis of philosophical intelligibles is a great step towards justifying the presence of such intelligibles in the outside. His analysis in this regard ultimately leads to his idea of the principiality of existence.
ابن‌سینا، منطق الشفاء، قم، مکتبه آیت‌الله المرعشی النجفی، 1405.ق. #
ابن‌سینا، التعلیقات، بیروت، مکتبه الاعلام الاسلامی، 1404.ق. #
ابن‌سینا، برهان الشفاء، ترجمه مهدی قوام صفری، تهران، نشرفکر روز، 1373. #
اسماعیلی، مسعود، «معقول ثانی فلسفی در فلسفه صدرالمتألهین»، ذهن، ش40، 1388. #
سبزواری، ملاهادی، شرح المنظومه، قم، نشرناب، چ1، 1379. #
سهروردی شیخ شهاب‌الدین، مجموعه مصنفات شیخ اشراق، تهران، موسسه مطالعات وتحقیقات فرهنگی، چ2، 1372. #
سهروردی شیخ شهاب‌الدین، المقاومات، مجموعه مصنفات شیخ اشراق، ج1، تصحیح و مقدمه هانری کربن و سیدحسین نصر، تهران، موسسة مطالعات و تحقیقات فرهنگی، چ2، 1375.
سهروردی شیخ شهاب‌الدین، منطق التلویحات، تصحیح علی اکبرفیاض، تهران، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، 1334. #
فارابی، ابونصر، الحروف، تحقیق، محسن مهدی، بیروت، دارالمشرق، بیتا. #
فارابی، ابونصر، عیون المسائل فی المنطق و مبادی الفلسفه، حیدرآباد الدکن، دائرةالمعارف العثمانیة، 1349.ق. #
ملاصدرا، الحکمة المتعالیة فی الاسفار الاربعة العقلیة، ج1، تصحیح و تحقیق غلامرضا اعوانی؛ باشراف و مقدمة استاد سیدمحمد خامنه‌ای، تهران، انتشارات بنیاد حکمت اسلامی صدرا، چ1، 1383. #
ملاصدرا، الحکمة المتعالیة فی الاسفار الاربعة العقلیة (ج2و7)، تصحیح، تحقیق و مقدمه مقصود محمدی؛ باشراف استاد سیدمحمد خامنه‌ای، تهران انتشارات بنیاد حکمت اسلامی صدرا، 1380. #
ملاصدرا، الحکمة المتعالیة فی الاسفار الاربعة العقلیة (ج3و4)، تصحیح، تحقیق و مقدمه مقصود محمدی؛ باشراف استاد سیدمحمد خامنه‌ای، تهران، انتشارات بنیاد حکمت اسلامی صدرا، 1383. #
ملاصدرا، الحکمة المتعالیة فی الاسفار الاربعة العقلیة (ج9)، تصحیح، تحقیق و مقدمه رضا اکبریان؛ باشراف استاد سیدمحمد خامنه‌ای، تهران، انتشارات بنیاد حکمت اسلامی صدرا، 1382. #
ملاصدرا، الحکمة المتعالیة فی الاسفار الاربعة العقلیة (ج6)، تصحیح، تحقیق و مقدمه احمد احمدی؛ باشراف استاد سیدمحمد خامنه‌ای، تهران، انتشارات بنیاد حکمت اسلامی صدرا، 1381. #
ملاصدرا، شرح و تعلیقه برالهیات شفاء، تصحیح، تحقیق و مقدمه نجفعلی حبیبی؛ باشراف استاد سید محمد خامنه¬ای، تهران، انتشارات بنیاد حکمت اسلامی صدرا، 1382. #
ملاصدرا، مجموعه رسائل فلسفی (ج4)، الحکمة العرشیة، المسائل القدسیة، المشاعر، مثنوی، تصحیح، تحقیق و مقدمه اصغر دادبه و منوچهر صدوقی سها، مقصود محمدی و ذبیح‌الله صاحبکار؛ باشراف استاد سیدمحمد خامنه‌ای، تهران، انتشارات بنیاد حکمت اسلامی صدرا، چ1، 1391. #
میرداماد، محمدباقر، تقویم الایمان، تهران، میراث مکتوب، چ1، 1376. #
یزدان‌پناه، سیدیدالله، حکمت اشراق (گزارش، شرح و سنجش دستگاه فلسفی شیخ شهاب‌الدین سهروردی)، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، چ1، 1389. #