Mīr Dāmād’s Philosophy in India from the Mid-11th Century to the end of the 12th Century (AH): With an Emphasis on Textual Traditions
Subject Areas : . New findings about philosophical figures and schools of Iran and the world of Islam
Hossein
Najafi
1
(PhD Candidate of Islamic Philosophy and Kalam, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran)
Davood
Hosseini
2
(Associate Professor, Philosophy Department, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran)
Keywords: Islamic philosophy in India, Mīr Dāmād, India, educational textual traditions, seminary philosophy in India,
Abstract :
From the middle of the fifth century to the fourteenth century (AH), the works and views of Iranian philosophers have had a noteworthy presence in the scientific centers of the Indian sub-continent. Mīr Dāmād’s philosophical thoughts created the turning point in this historical presence. After their transfer to India, his works and views were disseminated all over the sub-continent through textual traditions. The spread of his writings and thoughts, in addition to the turmoil it created in academic centers, divided Indian philosophical figures into two groups of opponents and proponents of Mīr Dāmād and led to some extensive discussions among them based on the book al-Ufuq al-mubīn, including the notions of simple creation of quiddity, origination through perpetual duration, types of simple questions, the liar paradox, etc. In this paper, while providing a brief account of textual traditions in India, the authors will demonstrate that seminary philosophy in this land was in close interaction with Mīr Dāmād’s philosophical thoughts from the mid-11th century to the end of the 12th century (AH). In doing so, some of the prominent philosophers of India during these two centuries are introduced; their station in textual traditions is clarified; their relationship with Mīr Dāmād’s thoughts regarding various philosophical subjects are explained and, finally, the geographical spread of Mīr Dāmād’s thoughts across the subcontinent are analyzed. Next, they will show that the spread of this presence in the subcontinent is much larger than it has been imagined in the contemporary period. Here, by India, the subcontinent, and South Asia, the authors mean the historical borders of this land before 1947 AD, which entailed the present geographical area of India, Pakistan, Sri Lanka, and some regions in Afghanistan.
آزاد‌بلگرامی، غلامعلی (2015م) سبحة المرجان فی آثار هندستان، تحقیق محمدسعید طریحی، بیروت: الرافدین.
اله‌آبادی، محمدبرکت بن عبدالرحمن (1249ق) رسالة فی الحدوث الذاتی، کتابخانۀ رضا (رام‌پور)، نسخۀ شمارۀ 3620.
اله‌آبادی، محمدبرکت بن عبدالرحمن (بی‌تا) الحاشیة علی حاشیة شرح المواقف، کتابخانۀ رضا (رام‌پور)، نسخۀ شمارۀ 1630.
اوجبی، علی (1383) «میرداماد: فیلسوف مشهور و گمنام»، آینۀ میراث، شمارۀ 26، ص64ـ58.
اورنگ‌آبادی، غلام‌نور‌محمد بن سعدالله (بی‌تا/الف) الحاشیة علی حاشیة الرسالة القطبیة، کتابخانۀ سالار جنگ (حیدرآباد)، نسخۀ شمارۀ 75 (منطق).
اورنگ‌آبادی، غلام‌نور‌محمد بن سعدالله (بی‌تا/ب) حاشیة شرح هدایة الحکمة، کتابخانۀ رضا (رام‌پور)، نسخۀ شمارۀ 3536.
بِهاری، غلام‌یحیی (1287ق) لواء الهدی فی اللیل و الدجی، کانپور: مطبع نظامی.
بِهاری، غلام‌یحیی (بی‌تا) الحاشیة علی شرح حمد الله علی سلم العلوم، لکهنو: مطبع محمدی.
بِهاری، محب‌الله بن عبد‌الشکور؛ گوپامَوی، محمدمبارک بن محمددائم (1887م) سلم العلوم مع شرح القاضی مبارک و مِنهیاته، کازان: المطبعة الملکیة.
ثبوت، اکبر (۱۳۷۵) مدارس اسلامیِ هند در طول تاریخ و جایگاه فرهنگ ایران در آنها، دهلی نو: رایزنیِ فرهنگیِ جمهوری اسلامی در هند.
ثبوت، اکبر (۱۳۷۸) «مقدمه‌ای بر شرح‌الهدایه صدرا»، نشریۀ حوزه، دورۀ 16، شمارۀ 92، ص250ـ191.
ثبوت، اکبر (۱۳۸۰) فیلسوف شیرازی در هند، تهران: هرمس.
جون‌پوری، ملامحمود بن محمد (1308ق) الشمس‌البازغة، دهلی: مطبعة مصطفائی.
حبشی، عبدالله محمد (بی‌تا) جامع الشروح و الحواشی، أبوظبي: المجمع الثقافي.
حسنی لکهنوی، عبدالحی (1403ق) الثقافة الإسلامیة فی الهند (معارف العوارف فی أنواع العلوم و المعارف)، تحقیق علی حسنی ندوی، دمشق: مجمع اللغة العربیة.
حسنی لکهنوی، عبدالحی (1420ق) نُزهة الخواطر و بهجة المسامع و النواظر (الإعلام بمن فی تاریخ الهند من الأعلام)، مجموعۀ 8 جلدی، بیروت: دار ابن‌حزم.
خان، عبدالسلام (۱۹۹۶م) بر صغیر کے علمائے معقولات اور ان کی تصنیفات، پٹنه: خدابخش اورینٹل پبلک لائبریری.
راهی، اختر (۱۹۷۸م) تذکرۀ مصنفین درس نظامی، لاهور: مکتبة رحمانیة.
رحمانی، عبدالرحمن بن عبدالرسول (بی‌تا) الحاشیة علی شرح العقائد العضدیة، کتابخانۀ ملی بریتانیا (لندن)، نسخۀ شمارۀ 1987 (دیوان الهند).
سَندیلَوی، احمدعلی بن فتح‌الله (1179ق) الحاشیة علی حاشیة الرسالة القطبیة، کتابخانۀ رضا (رام‌پور)، نسخۀ شمارۀ 3325.
سَندیلَوی، احمدعلی بن فتح‌الله (بی‌تا/الف) شرح سلم العلوم، کتابخانه سلطنتی (بوهار)، نسخۀ شمارۀ 305.
سَندیلَوی، احمدعلی بن فتح‌الله (بی‌تا/ب) الحاشیة علی حاشیة شرح التهذیب، کتابخانۀ رضا (رام‌پور)، نسخۀ شمارۀ 3369.
سَندیلَوی، احمدعلی بن فتح‌الله (بی‌تا/ج) الحاشیة علی حاشیة شرح المواقف، کتابخانۀ رضا (رام‌پور)، نسخۀ شمارۀ 1639.
سَندیلَوی، حمدالله بن شکرالله (1328ق) شرح سلم العلوم، کانپور: مطبع نظامی.
سَندیلَوی، حمدالله بن شکرالله (بی‌تا/الف) حاشیة الشمس البازغة، کتابخانۀ رضا (رام‌پور)، نسخۀ شمارۀ 3619.
سَندیلَوی، حمدالله بن شکرالله (بی‌تا/ب) حاشیة شرح هدایة الحکمة، کتابخانۀ رضا (رام‌پور)، نسخۀ شمارۀ 3561.
سَندیلَوی، محمداعلم بن محمدشاکر (بی‌تا/الف) الحاشیة البسیطة علی شرح هدایة الحکمة، کتابخانۀ سلطنتی (بوهار)، نسخۀ شمارۀ 335.
سَندیلَوی، محمداعلم بن محمدشاکر (بی‌تا/ب) الحاشیة الوسیطة علی شرح هدایة الحکمة، کتابخانۀ رضا (رام‌پور)، نسخۀ شمارۀ 3566.
سَندیلَوی، محمداعلم بن محمدشاکر (بی‌تا/ج) قسط اللبیب و حظ الأدیب، کتابخانۀ رضا (رام‌پور)، نسخۀ شمارۀ 3602.
سِهالَوی، احمد عبدالحق بن محمدسعید (1242ق) سدة العلوم فی شرح سلم العلوم، کتابخانۀ رضا (رام‌پور)، نسخۀ شمارۀ 3403.
سِهالَوی، احمد عبدالحق بن محمدسعید (بی‌تا) الحاشیة علی حاشیة شرح المواقف، کتابخانۀ ملی (تهران)، نسخۀ شمارۀ 2143.1.
سِهالَوی، کمال‌الدین بن محمددولت (1253ق) العروة‌الوثقی، کتابخانۀ رضا (رام‌پور)، نسخۀ شمارۀ 1782.
سِهالَوی، کمال‌الدین بن محمددولت (1314ق) الحاشیة الکمالیة علی شرح العقائد العضدیة، لکهنو: مطبع یوسفی.
سِهالَوی، محمدحسن بن غلام‌مصطفی (1314ق) شرح سلم العلوم، لکهنو: مطبع یوسفی.
سِهالَوی، محمدحسن بن غلام‌مصطفی (بی‌تا/الف) الحاشیة علی حاشیة شرح المواقف، کتابخانۀ رضا (رام‌پور)، نسخۀ شمارۀ 1634.
سِهالَوی، محمدحسن بن غلام‌مصطفی (بی‌تا/ب) حاشیة الشمس البازغة، کتابخانۀ سلطنتی (بوهار)، نسخۀ شمارۀ 334.
سِهالَوی، محمدحسن بن غلام‌مصطفی (بی‌تا/ج) حاشیة شرح هدایة الحکمة، کتابخانۀ رضا (رام‌پور)، نسخۀ شمارۀ 3571.
سِهالَوی، محمدولی بن غلام‌مصطفی (1147ق) الحاشیة علی حاشیة شرح التهذیب، کتابخانۀ خدابخش (پتنه)، نسخۀ شمارۀ 3537.
سِهالَوی، محمدولی بن غلام‌مصطفی (1196ق) شرح سلم العلوم، کتابخانۀ رضا (رام‌پور)، نسخۀ شمارۀ 3430.
سِهالَوی، محمدولی بن غلام‌مصطفی (بی‌تا) الحاشیة علی حاشیة شرح المواقف، کتابخانۀ رضا (رام‌پور)، نسخۀ شمارۀ 1637.
سِهالَوی، نظام‌الدین‌محمد بن قطب‌الدین (1174ق) حاشیة شرح هدایة الحکمة، کتابخانۀ سلطنتی (بوهار)، نسخۀ شمارۀ 324.1.
سِهالَوی، نظام‌الدین‌محمد بن قطب‌الدین (1314ق) الحاشیة النظامیة علی شرح العقائد العضدیة، لکهنو: مطبع یوسفی.
سِهالَوی، نظام‌الدین‌محمد بن قطب‌الدین (بی‌تا) حاشیة الشمس البازغة، کتابخانۀ رضا (رام‌پور)، نسخۀ شمارۀ 3618.
عباس رضوی، سید‌اطهر (۱۳۶۰) «تأثیر حکمت اشراق و فلسفۀ میرباقر داماد و ملاصدرا در شبه‌قارۀ هند و پاکستان»، جاویدان خرد، شمارۀ 8، ص39ـ27.
علوی، کرم‌الله (1314ق) حاشیة شرح العقائد العضدیة، لکهنو: مطبع یوسفی.
قنوجی، محمدامجد بن فیض‌الله (1247ق) حاشیة شرح هدایة الحکمة، کتابخانۀ رضا (رام‌پور)، نسخۀ شمارۀ 3561.
گوپامَوی، محمدعظیم بن کفایة‌الله (بی‌تا/الف) حاشیة شرح هدایة الحکمة، کتابخانۀ رضا (رام‌پور)، نسخۀ شمارۀ 3564.
گوپامَوی، محمدعظیم بن کفایة‌الله (بی‌تا/ب) شرح سلم العلوم، کتابخانه گنج‌بخش (راولپندی)، نسخۀ شمارۀ 10324.
گوپامَوی، محمدمبارک بن محمددائم (1188ق) الحاشیة علی حاشیة شرح المواقف، کتابخانۀ رضا (رام‌پور)، نسخۀ شمارۀ 1628.
گوپامَوی، محمدمبارک بن محمددائم (بی‌تا) الحاشیة علی حاشیة شرح التهذیب، کتابخانۀ ملی (تهران)، نسخۀ شمارۀ 28372.
موسوی، موسی (1393) «الداماد: الفیلسوف المغمور»، البلاغ، شمارۀ 4، ص42ـ37.
ندوی، محمداسماعیل (1970م) تاريخ الصلات بين الهند و البلاد العربية، بیروت: دار الفتح.
هرَوی، محمدزاهد بن محمداسلم (1293ق) حاشیة شرح المواقف، لکهنو: مطبع منشی نول‌کشور.
هرَوی، محمدزاهد بن محمداسلم (1305ق) حاشیة شرح التهذیب، تصحیح عباس بلغاری‌جبلستانی، کازان: المطبعة الملکیة.
هرَوی، محمدزاهد بن محمداسلم (1420ق) شرح الرسالة المعمولة فی التصور و التصدیق، تصحیح مهدی شریعتی، قم: مکتبة الشهيد شريعتي.
Ahmad, M. G. Z. (1946). The contribution of Indo-Pakistan to Arabic literature (from ancient times to 1857). Jullundur: Maktaba-i Din-o-Danesh.
Ahmed, A. Q. (2013). Post-classical philosophical commentaries/glosses: innovation in the margins. Oriens. vol. 41, no. 3-4, pp. 317-348.
Ahmed, A. Q. (2020). The Mawāqif of ʿAḍud al-Dīn al-Ījī, in India. A. Shihadeh & J. Thiele (eds.). philosophical theology in Islam. Leiden: Brill, pp. 397-412.
Ahmed, A. Q. (2022). Palimpsests of themselves: logic and commentary in postclassical Muslim South Asia, Oakland, CA: University of California Press.
Corbin, H. (1964). Histoire de la philosophie islamique. Paris: Gallimard.
El-Rouayheb, Kh. (2019). The development of Arabic logic (1200–1800). Basel: Schwabe Verlag.
Rizvi, S. H. (2011). Mīr Dāmād in India: Islamic philosophical traditions and the problem of Creation. Journal of the American Oriental Society. vol. 131, no. 1, pp. 9-23.