تحلیل هستی شناختی انواع قیامت و رابطة مرگ با آن ها نزد سید حیدر آملی
محورهای موضوعی : پیوند اندیشۀ فیلسوفان و مکاتب فلسفی با زمانه و شرایط اجتماعی و فکریفاطمه کوکرم 1 * , عبدالله صلواتی 2 , عین الله خادمی 3
1 - دانشجوی دکتری فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، تهران، ایران
2 - دانشیار فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، تهران، ایران
3 - استاد فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، تهران، ایران
کلید واژه: قیامتاقسام قیامتتحلیل هستی‌شناختیمرگ ارادیسید حیدر آملی,
چکیده مقاله :
قیامت در زبان رایج و بعقیدة همگانی، صرفاً ناظر به قیامت آفاقی است که جزئیات آن در ادیان الهی بیان شده است. اما عارفانی همانند سیدحیدر آملی با تفسیر انفسی از قیامت، گونه های متنوعی از قیامت را ترسیم و تبیین کرده اند؛ قیامتهایی که بیشینة آنها با مرگ ارادی در ارتباط است. پرسش اصلی نوشتار حاضر اينست كه از منظر سیدحیدر آملی، مرگ و انواع قیامت چه ارتباطی دارند؟ یافته های این پژوهش عبارتند از: 1) سیدحیدر قیامت را به قيامت آفاقی و انفسی تقسیم میکند و هرکدام از آنها را دارای دو قسم صوری و معنوی میداند و هر يك از اقسام صوری و معنوی را به صغری، وسطی و کبری تقسیم كرده است؛ به این ترتیب، او از دوازده قسم قیامت نام ميبرد. به بيان ديگر، قیامت انواع گوناگونی دارد که بیشینة آنها با مرگ ارادی در ارتباط است و آدمی باید به مرگ ارادی بمیرد تا بتواند قیامتهای گوناگون را شهود کند. 2) مرگی که آملی از آن سخن گفته است موجب امتداد انسان میشود، او را از انحصار زندگی این‌جهانی بیرون آورده و گسترده-تر میکند و آفاق را بروی وی میگشاید و به حیاتش، خودش و نگاهش، وسعت ميبخشد؛ انسانی که بدنبال مرگ ارادی نیست و حیات این‌جهانی دارد، بتعبیری انسانی کوتاه‌قامت است.
Resurrection commonly refers to objective resurrection, the details of which have been explained in divine religions. However, some gnostics such as Sayyid Ḥaydar Āmulī have presented and elucidated different types of resurrection based on spiritual and subjective interpretations of this concept. He refers to some resurrections which are mostly connected with voluntary death. This study mainly focuses on the question of what the relationships between death and different types of resurrection are. The findings of the investigation indicate that Sayyid Ḥaydar Āmulī divides resurrection into objective and subjective types and then divides each into two formal and spiritual categories. Later he classifies each formal and spiritual form into minor, middle, and major types and; hence, refers to 12 types of resurrection. In other, words, in his view, resurrection is of various types, most of which are related to voluntary death. He maintains that Man should die a voluntary death in order to witness different forms of resurrection. The findings of this study also show that the death Āmulī discusses leads to Man’s continuity; frees them from the limits of this-worldly life; expands their worldview; opens new horizons before them, and grants depth to their life, their selves, and their insight. A human being who does not seek a voluntary death and lives a worldly life is, in a sense, a dwarf or insignificant person.
آشتیانی، سیدجلال¬الدین (1380) شرح مقدمه قیصری بر فصوص ¬الحکم، قم: بوستان کتاب.
آملی، سيدحيدر (1368) جامع¬الأسرار و منبع¬ الأنوار، تهران: علمی و فرهنگی.
آملی، سيدحيدر (1382) انوارالحقیقة و اطوار الطریقة و اسرار الشریعة، تصحیح سیدمحسن موسوی تبریزی، قم: نور علی نور.
آملی، سيدحيدر (1422ق) تفسیر المحیط الأعظم، تصحیح سیدمحسن موسوی تبریزی، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
ابن‌عربی، محی¬الدین (1994م) الفتوحات المکية، تحقیق و تصحیح عثمان یحیی، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
قیصری، داود بن محمود (1363) شرح فصوص الحکم، قم: بیدار.
مجلسي، محمدباقر (1403ق) بحارالأنوار، بيروت: دار إحياء التراث العربي.
ملاصدرا (1382) الشواهد الربوبیة فی المناهج السلوکیة، تصحیح و تحقیق سید‌مصطفی محقق داماد، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.