آموزه¬هاي علم اخلاق از منظر ارسطو و ابن‌مسکويه رازي
محورهای موضوعی : ریشه‌شناسی مکاتب و آراء فلسفی در ادوار قدیم و جدیدعليمحمد ساجدي 1 , هاجر دارايي‌تبار 2 *
1 - دانشگاه شيراز
2 - دانشگاه شيراز
کلید واژه: ارسطو ابن‌مسکويه رازي آموزه¬, هاي علم اخلاق فضيلت اعتدال شريعت تعليم و تربيت ,
چکیده مقاله :
مکاتب مختلف اخلاقي، آموزه هاي متفاوتي براي علم اخلاق معرفي کرده اند. آموزه هاي علم اخلاق شامل مقدمات، معيارها و مصاديق فعل اخلاقي ميشود. نوعاً، اختلافات ميان مکاتب اخلاقي در زمينه آموزه ها، ريشه در مباني فکري و فلسفي فيلسوفان اخلاق دارد. مکاتب اخلاقي ارسطو و ابن‌مسکويه هردو فضيلت گراست. ابن‌مسکويه مهمترين مقدمات عمل اخلاقي را خودشناسي و تعليم و تربيت ميداند. هر دو متفکر، با مباني اراده، عقل، اعتدال و شرع به تبيين معيار هاي فعل اخلاقي و با مؤلفه هاي فضيلت، لذت، دوستي و... به تحليل مصاديق عمل اخلاقي ميپردازند. ليکن، نظر به جهان‌بيني متفاوت اين دو فيلسوف، نگرش آنان در خصوص هريک از عناصر و مصاديق اخلاقي نيز متفاوت خواهد شد. زيرا ابن‌مسکويه برخلاف ارسطو، براي شريعت اسلام در آراء اخلاقي خود جايگاه مهمي قائل است و نيز با انديشه جهان‌بيني توحيدي قادر است که مدل موفقتري از آموزه هاي علم اخلاق ارائه دهد. وي تحت‌تأثير آموزه هاي ديني، نقش تعليم و تربيت ديني را در رشد و پرورش اخلاقي، مؤثر و کارآمد ميداند. نوشتار حاضر با مقايسه آراء اين دو فيلسوف در پي واكاوي آموزه هاي علم اخلاق ميباشد.
Different schools of ethics have presented different doctrines in the field of ethics. Ethical doctrines include the premises, criteria, and referents of ethical acts. The differences between schools of ethics in their doctrines are rooted in their philosophical principles. The ethical schools of both Ibn Miskawayh and Aristotle are virtualistic. Ibn Miskawayh believes that the most important prerequisites for ethical acts are self-knowledge, education, and training. Both thinkers explain the criteria for ethical acts relying on the principles of free will, intellect, moderation, and religious laws and analyze their referents based on elements of virtue, joy, friendship, etc. However, given the different worldviews of these two philosophers, their ideas of any of the ethical elements and referents are also different. Unlike Aristotle, Ibn Miskawayh attaches great importance to Islamic laws in relation to his ethical views. Moreover, he is able to provide a more successful model of ethical doctrines based on his monotheistic worldview. Influenced by religious teachings, he also believes that religious training plays an influential and efficient role in ethical growth and development. This paper is intended to explore ethical doctrines by comparing the ideas of these two philosophers.
ارسطو، اخلاق نيکوماخوس، ترجمه رضا مشايخي، تهران، انتشارات دهخدا، 1364.#
ارسطو، مابعدالطبيعه، ترجمه شرف‌الدين خراساني، تهران، بي¬¬نا، بي¬تا.#
ارسطو، سياست، ترجمه حميد عنايت، تهران، انتشارات علمي و فرهنگي، 1384.#
افلاطون، مجموعه آثار، ترجمه محمدحسن لطفي، تهران، انتشارات خوارزمي، ج4، 1357.#
المنجد، ترجمه مصطفي رحيمي، تهران، انتشارات صبا، ج1، 1377.#
باربت، آنتوني هريسون، فلسفه ارسطو، ترجمه مهرداد ميريان‌فر، اهواز، انتشارات رسش، 1385.#
بشرويه، حسين، «ديباچه¬اي بر فلسفه عدالت»، ناقد، ش1، 1382.#
بني¬طباء، حسناسادات، «مفهوم اخلاق و معيار فعل اخلاقي در مکاتيب مختلف»، پژوهشنامه علوم اجتماعي، ش58، 1389.#
پاپکين، ريچارد؛ استرول، آوروم، کليات فلسفه، ترجمه جلال‌الدين مجتبوي، تهران، انتشارات حکمت، 1402.ق.#
پينکافس، آدموند، از مسئله محوري تا فضيلت¬گرايي، ترجمه حميدرضاحسني و مهدي عليپور، قم، انتشارات معارف، 1382.#
تهراني، آية‌الله مجتبي، اخلاق الهي، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و انديشه اسلامي، ج1، 1391.#
حلبي، علي اصغر، تاريخ فلسفه ايراني از آغاز اسلام تا امروز، تهران، انتشارات زوار، 1361.#
خراساني، شرف‌الدين، از سقراط تا ارسطو، تهران، دانشگاه ملي ايران، 1352.#
دورانت، ويليام جيمز، تاريخ فلسفه، ترجمه عباس زرياب خويي، تهران، دانش، بي¬تا.#
رازي، ابن‌مسکويه، تهذيب الاخلاق و تطهير الاعراق، بي¬جا، مکتبه الثقافه، بي¬تا.#
رازي، ابن‌مسکويه، تهذيب الاخلاق و تطهير الاعراق، قم، انتشارات بيدار، 1377.#
رازي، ابن‌مسکويه، تهذيب الاخلاق و طهارة الاعراق، ترجمه مجتهده امين (اخلاق و راه سعادت)، اصفهان، انجمن حمايت از خانواده¬هاي بي‌سرپرست، 1371.#
رازي، ابن‌مسکويه، طهارة الاعراق، ترجمه ميرزا ابوطالب زنجاني، تصحيح ابوالقاسم امامي، بي¬جا، نقطه، دفتر نشر ميراث مکتوب، 1375.#
رازي، ابن‌مسکويه، ترتيب السعادات، چاپ شده در حاشيه مکارم الاخلاق طبرسي، تهران، بي¬نا، 1314.#
رازي، ابن‌مسکويه، جاويدان خرد، ترجمه شرف‌الدين عثمان بن محمد قزويني، تهران، دانشگاه تهران، 1359.#
رازي، ابن‌مسکويه، الفوز الاصغر، بيروت، دار مکتبه الحياه، بي¬تا.#
رازي، ابن‌مسکويه، الهوامل و الشوامل، قاهره، لجنه التاليف و الترجمه و النشر، 1370.#
راغب اصفهاني، معجم مفردات الفاظ قرآن، بي¬جا، دفتر نشر کتاب، 1363.#
زيباکلام، فاطمه، سير انديشه فلسفي در غرب، تهران، دانشگاه تهران، 1378.#
صانعي دره بيدي، منوچهر، فلسفه اخلاق و مباني رفتار، تهران، انتشارات سروش، 1387.#
طباطبايي، محمدرضا، نردبان سعادت، برگرفته از معراج السعادة علامه احمد نراقي، قم، بوستان کتاب، 1389.#
طوسي، خواجه نصيرالدين، اخلاق ناصري، تصحيح مجتبي مينوي و عليرضا حيدري، تهران، چاپخانه زر، 1356.#
فارابي، ابونصرمحمد، انديشه¬هاي اهل مدينه فاضله، ترجمه جعفر سجادي، تهران، کتابخانه طهوري، 1361.#
فارابي، ابونصرمحمد، فصول منتزعه، حققه و قدم له و علق عليه الدکتور فوزي متري نجار، المکتبة الزهرا، 1405. ق.#
فخري، ماجد، سير فلسفه در جهان اسلام، ترجمه گروهي از مترجمان، تهران، مرکز نشر دانشگاهي، 1372.#
فروغي، محمدعلي، سير حکمت در اروپا، تهران، انتشارات زوار، 1367.#
کرسون، آندره، ارسطو، ترجمه کاظم عمادي، بي¬جا، بي¬نا، بي¬تا.#
گروه تاريخ پژوهشکده حوزه و دانشگاه، مسکويه (زندگي¬نامه، آثار و انديشه)، قم، حوزه و دانشگاه، 1379.#
مدرسي، محمدرضا، فلسفه اخلاق، تهران، انتشارات سروش، 1388.#
مطهري، مرتضي، کليات علوم اسلامي، تهران، انتشارات صدرا، ج2، 1387.#
مطهري، مرتضي، فلسفه اخلاق، تهران، انتشارات اسوه، 1374.#
مهاجرنيا، محسن، انديشه سياسي مسکويه، قم، بوستان کتاب، 1380.#
نعمة، عبدالله، فلاسفه شيعه، ترجمه جعفرغضبان، تهران، سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامي، 1367.#
هرش، ژان، شگفتي فلسفي، ترجمه عباس باقري، تهران، نشر ني، 1383.#
Hardie, W.F.R., Aristotle’s Ethical Theory, Oxford University, New York, 1968.#
Irwin, T.H., “Plato”, in The Encyclopedia of Ethics, optic.#
Mckeon, Richard, Introduction to Aristotle, The Modern Library, New York,1940.#
Nasr, Seyyed Hossein and Leaman, Oliver, History of Islamic Philosophy, vol.1, Arayeh Cultural, Tehran, 1911.#
Pangle, Lorraine Smith, Aristotle and the Philosophy of Friendship, Cambridge University Press, New York, 2003.#