سرگذشت میرزا احمد آشتیانی و نقش و جایگاه او در حوزۀ فلسفی تهران
محورهای موضوعی : یافته‌های نو درباره چهره‌ها و مدرسه‌های فلسفی ایران و جهان اسلام
1 - دانشیار گروه الهیات، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران
کلید واژه: میرزا احمد آشتیانی, حوزة فلسفی تهران, حکمای معاصر, فلسفه در ایران, مکتب تفکیک, حکمای تهران,
چکیده مقاله :
میرزا احمد آشتیانی از بزرگان حوزة فلسفی تهران و از ارکان اصلی انتقال فلسفه به طبقات متأخرتر بشمار میرود. میزان اهتمام و اشتغال او به فلسفه و عرفان، بگونهیی است که میتوان وی را در طبقۀ اهل فلسفه جای داد. او در مکتب ميرزا ابوالحسن جلوه، تحصيل نمود و از محضر آقاعلى مدرس زنوزى بهره برد تا آنکه خود در علوم عقلى صاحبنظر گرديد، بگونهیی که در جلسة درس اسفار او فضلاى درجة اول نجف که بسيارى از آنها مجتهد مسلم بودند، شرکت میکردند. میرزا احمد به تأیید بزرگانی چون سید جلالالدین آشتیانی، بر مباحث عرفانى تسلط کامل داشت و در طرح مباحث عرفان نظری از دقت نظر بالایی برخوردار بود. نوشتار حاضر مشتمل بر دو بخش است. در بخش اول، سرگذشت میرزا احمد، ولادت و خاندان، مقام علمی، اساتید، شاگردان، آثار و خصوصیات اخلاقی وی، بررسی شده و بخش دوم، به اشتراکها و افتراقهای وی با عموم حکمای حوزة فلسفی تهران میپردازد.
Mīrzā Aḥmad Āshtīyānī was one of the great figures of Tehran School of Philosophy and one of the main pillars of the transfer of philosophy to later generations. His involvement in philosophy and gnosis was to the extent that he can be considered a philosopher. He studied in the school of Mīrzā Abulḥassan Jelwah and benefitted from the classes of Āqā ‘Alī Modarres Zunuzi until he became an authority in rational sciences. This is supported by the fact that some of the high-level scholars of Najaf, many of whom were well-known jurisprudents, participated in his al-Asfār classes. As acknowledged by some prominent figures such as Sayyid Jalāl al-Dīn Āshtīyānī, Mīrzā Aḥmad Āshtīyānī was a master of gnostic debates and manifested great accuracy in discussing various problems in theoretical gnosis. The present paper consists of two parts. The first deals with the biography of Mīrzā Aḥmad, his birth and family, scientific status, masters, students, works, and moral characteristics, and the second part details the similarities and differences between his views and those of most of the philosophers of the Tehran School of Philosophy.
کیهان فرهنگی (1369) «میراث ماندگار (مجموعه مصاحبههاى سال اول تا چهارم كيهان فرهنگى)»، تهران: کیهان.
مجلۀ حوزه (1366) «مصاحبه با حسن‌زاده آملي»، شماره 21، مرداد و شهريور، ص34-17.
مجلۀ معارف اسلامی سازمان اوقاف (1345) «مختصری از شرح زندگانی آقا میرزا احمد آشتیانی»، شمارة اول، شهریور.
آژده، مجید (1388) «مدرسه مروی، اساتید و متولیان آن»، اطلاعات حکمت و معرفت، شمارۀ 12، ص63ـ61.
آشتیانی، سیدجلال¬الدین (1380) شرح مقدمه قيصری بر فصوص‌الحكم، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
آشتیانی، سیدجلال¬الدین (1381) «مقدمه» در تمهید القواعد، قم: بوستان کتاب.
آشتیانی، محسن (1375) سیمای آشتیان، قم: فقه.
آشتیانی، میرزا احمد (1383) بیست رساله، مقدمه و تحقیق رضا استادی، قم: بوستان کتاب.
آشتیانی، میرزا احمد (1390الف) طرائف الحکم، تهران: زهیر.
آشتیانی، میرزا احمد (1390ب) لوامع الحقائق فی اصول العقائد، قم: کنگره علامه آشتیانی.
آشتیانی، میرزا احمد (1403) چهارده رساله فارسی، بکوشش رضا استادی، تهران: چهل‌ستون.
آشتیانی، میرزا احمد (1406ق) صدوبیست حدیث و چهار رسالۀ عرفانی و فلسفی، بکوشش رضا استادی، تهران: چهل‌ستون.
استادی، رضا (1386) تاریخ پیدایش شیعه و چهل مقالۀ دیگر، قم: قدس.
اسلامی، حسن (1387) رؤیای خلوص: بازخوانی مکتب تفکیک، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
اصفهانی کربلایی، حسن (1382) تاریخ دخانیه، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
بامداد، مهدی (1378) شرح رجال ایران در قرن 12و 13و 14 هجری، تهران: زوار.
تفضلی، آذر؛ فضایلی جوان، مهین (1372) فرهنگ بزرگان اسلام و ایران، مشهد: بنیاد پژوهشهای اسلامی.
حاج سید جوادی، کمال (1381) اثرآفرینان (زندگی‌نامه نام‌آوران فرهنگی ایران)، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
حائری، عبدالحسین؛ تدین¬پور، منصوره (1378) اسناد روحانیت و مجلس، تهران: مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
حائری، عبدالهادی (1392) تشیع و مشروطیت در ایران و نقش ایرانیان مقیم عراق، تهران: امیر¬کبیر.
حکیمی، محمدرضا (1375) مکتب تفکیک، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
حکیمی، محمدرضا (1386) معاد جسمانی در حکمت متعالیه، قم: دلیل ما.
خمینی، روح‌الله (1389) صحیفه، تهران: مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
دوانی، علی (1394) نهضت روحانیون ایران، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
رازي، محمدشريف (1368) اختران فروزان ری و تهران یا تذکره المقابر، قم: الزهراء (س).
روحانی، سیدحمید (1389) اسناد انقلاب اسلامی، تهران: بنیاد تاریخ پژوهش و دانشنامه انقلاب اسلامی.
شیخ، محمود (1397) مکتب حکمی تهران و عرفان اسلامی، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
صدوقي سها، منوچهر (1359) تاريخ حكما و عرفا و متأخرين صدرالمتألهين، تهران: انجمن حكمت و فلسفه ايران.
کرمانی، ناظم‌الاسلام (1349) تاریخ بیداری ایرانیان، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
گلی زواره، غلامرضا (1380) کاروان علم و عرفان: شرح حال جمعی از حکیمان و عارفان، قم: حضور.
مطهری، مرتضی (1376) مجموعه آثار، ج14: خدمات متقابل ایران و اسلام، تهران: صدرا.
مکی، حسین (1380) تاریخ بیست سالۀ ایران، تهران: علمی.
منتظران اصل، محسن (1390) «اعتقادات اماميه در كلام ميرزا احمد آشتياني؛ كاوشي بر محور لوامع الحقائق في اصول العقائد»، دوفصلنامه هفت آسمان، شمارۀ 52، ص140ـ117.