مبانی انکار حرکت جوهری در اندیشه حکیم ملارجبعلی تبریزی
محورهای موضوعی : تعامل اندیشه‌ها، اثرگذاری اندیشه‌های فلیسوفان بر جامعه و تفکر پس از خودزینب آزادمقدم 1 , عباس جوارشکیان 2 * , سیدمرتضی حسینی شاهرودی 3
1 - دانشجوي دکتری فلسفه اسلامي دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ايران
2 - دانشیار گروه فلسفه و كلام اسلامي دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ايران
3 - استاد گروه فلسفه و كلام اسلامي دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ايران
کلید واژه: حرکت جوهری وجود ماهیت ماده صورت ملاصدرا ملارجبعلی,
چکیده مقاله :
ملارجبعلی تبریزی از حکمای مکتب اصفهان و معاصر ملاصدرای شیرازی است. افکار وی بعنوان مکتبی تقریباً در مقابل تفکر صدرایی، بخوبی روشن‌کنندة نقاط قوت و ضعف فلسفة اسلامی است. هدف پژوهش حاضر ریشه‌یابی اندیشة ملارجبعلی تبریزی دربارة حرکت جوهری است. از آنجا که وی به اصالت ماهیت و انکار اصالت وجود گرايش دارد، حرکت را بصورت دفعی و کون و فساد میداند و حرکت تدریجی و جوهری را محال ميپندارد. علاوه بر مسئلة فقدان موضوع ثابت و عدم بقاي نوع در حرکت جوهری، پایبندي به برخی از مبانی فلسفی نیز موجب شده تا حرکت جوهری بعنوان اصلي فلسفی از نظر فيلسوفاني چون ملارجبعلي تبريزي پذيرفته نشود.
Mullā Rajab‘alī Tabrīzī was one of the philosophers of Isfahan School of Philosophy and a contemporary of Mullā Ṣadrā. His thoughts, originated in a school which was almost in contrast to Sadrian philosophy, clearly show the strengths and weak points of Islamic philosophy. The purpose of the present study was to examine the roots of Mullā Rajab‘alī Tabrīzī’s thoughts regarding the trans-substantial motion. Since he believed in the principiality of quiddity as opposed to the principiality of existence, he considered motion to be disconnected and of the type of generation and corruption and maintained that gradual and trans-substantial motion was impossible. In addition to the lack of a subsistent subject and the mortality of the species in the trans-substantial motion, the belief in certain philosophical principles has resulted in the rejection of the trans-substantial motion as a philosophical principle by some philosophers such as Mullā Rajab‘alī Tabrīzī.
آشتیانی، سیدجلال‌الدین (1363) «منتخباتی از آثار حکمای الهی ایران»، ج1، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
ابن‌سینا (1371ق) الشفا، (المنطق)، تصدیر ابراهیم مدکور، قاهره: نشر وزارة المعارف.
ابن‌سینا (1405ق/ الف) الشفاء (الطبیعیات)، ج1، قم: كتابخانة آیت‌الله مرعشی نجفی.
ابن‌سینا (1405ق/ ب) الشفا، (المنطق)، ج1، قم: كتابخانة آیت‌الله مرعشی نجفی.
پیرزاده زاهدی، محمدرفیع (بی¬تا) المعارف الالهیه، نسخة خطی، کتابخانه مجلس شورای اسلامی، شمارة 18767.
تبریزی، ملارجبعلی (1068) اصل الاصول (ظ- الاصول الآصفیه)، نسخة خطي کتابخانه مجلس شورای اسلامی، شمارة 10228، کاتب، قوام الدین محمد رازی شاگرد ملارجبعلی تبریزی.
تبریزی، ملارجبعلی (1077ق) رسالة فی التشکیک، نسخة خطی کتابخانه ملی و مرکز اسناد جمهوری اسلامی ایران.
تبریزی، ملارجبعلی (1079ق) رساله فی التشکیک، نسخة خطی کتابخانه ملی و مرکز اسناد جمهوری اسلامی ایران.
تبریزی، ملارجبعلی (1386) اصول الاصفیه (اصل الاصول)، تصحیح و مقدمه عزیز جوانپور هروی و حسن اکبری بیرق، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
جوادی آملی، عبدالله (1395) رحیق مختوم (شرح حکمت متعالیه)، قم: مرکز نشر اسراء.
رازی، فخرالدین (1373) شرح عیون الحکمه، مقدمه و تحقیق محمد حجازی و احمدعلی سقا، تهران: مؤسسه امام صادق (ع).
رازی، فخرالدین (1411ق) المباحث المشرقیه فی علم الالهیات و الطبیعیات، قم: بیدار.
سهروردی، شيخ شهاب‌الدين (1388) مجموعه مصنفات شيخ اشراق، ج1، تصحیح و مقدمه هانری کربن، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
عبودیت، عبدالرسول (1392) نظام حکمت صدرایی، ج1، تهران: سمت.
فیض کاشانی، ملامحسن (1362) اصول المعارف، تعلیق و تصحیح سیدجلال‌الدین آشتیانی، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
فیض کاشانی، ملامحسن (1387) رساله در حرکت جوهری در مجموعه گنجینه بهارستان، تصحیح عبدالله صلواتی، بکوشش علی اوجبی، تهران: کتابخانه مجلس شورای اسلامی.
لاهیجی، عبدالرزاق (بی¬تا) شوارق¬الالهام فی شرح تجرید ¬الکلام، مهدوی، ج1.
لاهیجی، محمد بن جعفر (بی¬تا) شرح رساله المشاعر، تصحیح سیدجلال‌الدین آشتیانی، چاپ مرکز نشر.
مصطفوی، زهرا (1396) نوآوریهای فلسفی صدرالمتألهین، تهران: نشر سینا.
مصلح، جواد (1393) فلسفه عالی یا حکمت صدرالمتألهین (تلخیص و ترجمه قسمت الالهیات بمعنی الاعم و الاخص کتاب اسفار). ج1، تهران: دانشگاه تهران.
ملاصدرا (1378) رسالة فی الحدوث، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ملاصدرا (1381الف) الحکمة المتعالیة فی الأسفار الأربعة، ج5، تصحیح و تحقیق رضا محمدزاده، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ملاصدرا (1381ب) الحکمة المتعالیة فی الأسفار الأربعة، ج6، تصحیح و تحقیق احمد احمدی، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ملاصدرا (1383الف) الحکمة المتعالیة فی الأسفار الأربعة، ج1، تصحیح و تحقیق غلامرضا اعوانی، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ملاصدرا (1383ب) الحکمة المتعالیة فی الأسفار الأربعة، ج3، تصحیح و تحقیق مقصود محمدی، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ملاصدرا (1383ج) الحکمة المتعالیة فی الأسفار الأربعة، ج4، تصحیح و تحقیق مقصود محمدی، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ملاصدرا (1383د) الحکمة المتعالیة فی الأسفار الأربعة، ج8، تصحیح و تحقیق علی‌اکبر رشاد، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ملاصدرا (1391) مجموعه رسائل فلسفي، ج4، تهران: بنياد حكمت اسلامي صدرا.