واکاوي و تبيين تطبيقي تکوين جهان در نگرش فيلسوفان مکتب ايونيا
محورهای موضوعی : اندیشه‌های حکمی و فلسفی ایران باستان
محمد اکوان
1
(دانشگاه ازاد اسلامی واحد تهران مرکزی)
کلید واژه: تکوين جداشدگي تبديل و تحول تبيينگر شخصي تبيينگر غيرشخصي مفاهيم کلي تالس آناکسيمندر آناکسيمنس ,
چکیده مقاله :
مسئلة پيدايش و تکوين جهان يکي از مسائل مهم و پرسش‌برانگيز، با پيشينة تاريخي پرماجرا، پيوسته توجه، اشتياق و کنجکاوي انسان را در بازة زماني بسيار کهن تا به امروز، به خود معطوف داشته است. اين مسئله در چهار حوزة معرفتي، يعني جهان‌نگري مبتني بر اسطوره‌شناختي، نگرش جهان‌شناختي فلسفي، جهان‌بيني اديان توحيدي و کيهان‌شناختي علمي موضوعِ واکاوي و پژوهش بوده و هست. هريک از حوزه‌هاي مذکور طبق مبادي و روش‌شناختي مختص خود، به پيدايش جهان و پديده‌هاي آن پرداخته و پايه‌هاي نظام جهان‌شناختي خود را عرضه نموده‌اند. در اين پژوهش، فرايند تکوين جهان و پديده‌هاي طبيعي، در نگرش جهان‌شناختي فلسفي فيلسوفان ايونيا، يعني تالس، آناکسيمندر و آناکسيمنس واکاوي ميشود. در اين واکاوي، نخست، مبادي چگونگي عبور از انديشه اسطوره‌شناختي به نگرش فلسفي در خصوص مسئله تکوين بررسي ميشود که عبارت است از : الف) سير تاريخي تبديل نگرش تئوگوني به کوسموگوني؛ ب) چگونگي تبديل تبيينگرهاي شخصي به تبيينگرهاي غيرشخصي؛ ج) عبور از جزئي‌نگري اسطوره‌شناختي و شکلگيري مفاهيم کلي فلسفي و آنگاه به مقايسة شيوه و ديدگاه روش‌شناختي آنها پرداخته خواهد شد. تالس و آناكسيمنس، هردو، تکوين و پيدايش را با روش «تبديل و تحول» مادة اولية «آب» و «هوا» و آناکسيمندر با شيوة «جداشدگي» اشياء از اصل نخستينِ «آپايرون»، تعليل و تبيين كرده‌اند. تالس و آناکسيمنس همة موجودات و اشياء را کيفيات مادة اوليه ميدانند، درصورتي‌که آناکسيمندر به کيفيات، وجود عيني ميبخشد و آنها را جزء موجودات واقعي قلمداد ميکند. در پايان به اين پرسشها پاسخ داده ميشود که از ديدگاه فيلسوفان مکتب ايونيا، ساختار و ماهيت جهان و پديده‌هاي طبيعي، چگونه شکل ميگيرند؟ موجودات و اشياء چگونه بوجود مي‌آيند و از بين ميروند؟ آيا در پس همة تغيير و تحولات و تبديل عناصر مادي به يکديگر و جداشدگي اشياء، اصل واحد و عقل مدبري به نام عامل الهي وجود داشته است؟
The creation of the world, which is an important and contradictory problem with an eventful historical background, has always attracted the attention of human beings and aroused their enthusiasm and curiosity since ancient periods. This problem has been investigated in four epistemological areas: mythological cosmology, philosophical cosmology, monotheistic worldview, and scientific cosmology. Each of these disciplines has dealt with the creation of the world and its phenomena based on its own principles and methodology and introduced its particular bases of cosmological system. In this study, the process of the creation of the world and natural phenomena has been probed in the philosophical-cosmological view of Ionian philosophers, including Thales, Anaximander, and Anaximenes. In doing so, the author initially examines the principles of the quality of going beyond a mythological view towards a philosophical approach regarding the problem of creation through focusing on the historical trend of the development of theogonic view into a cosmogenic one, the quality of the change of personal explainers into non-personal ones, leaving mythological particularism behind and developing universal philosophical concepts, and then compares their methods and methodological approaches. Thales and Anaximenes have both explained the issue of creation based on the “change and evolution” of the prime matter of “water” and “air”, and Anaximander has done so based on the “separation” of objects from the first principle of apeiron. Thales and Anaximenes consider all existents and objects as the qualities of prime matter, while Anaximander grants an objective existence to qualities and deems them to be among real existents. Toward the end of this paper, the author tries to provide answers to the questions of how the structure and nature of the world and natural phenomena are formed in the view of Ionian philosophers, how existents and objects are created and annihilated, and whether there is a single origin and a prudent intellect called the Divine Element beyond all changes and evolutions, the turning of material elements into each other, and the detachment of objects.
آگوستين، شهرخدا، ترجمة حسين توفيقي، تهران، انتشارات دانشگاه اديان و مذاهب، 1392 .#
ارسطو، سماع طبيعي(فيزيک)، ترجمة محمد حسن لطفي، تهران، انتشارات طرح نو، 1378.#
ارسطو، متافيزيک(مابعدالطبيعه)، ترجمة شرف‌الدين خراساني (شرف)، تهران، انتشارات حکمت، 1379.#
استيس، والتر ترنس، تاريخ انتقادي فلسفه يونان، ترجمه يوسف شاقول، قم، انتشارات دانشگاه مفيد، 1385.#
اوي زرمان، تئودور، مسائل تاريخ فلسفه، ترجمة پرويز بابايي، تهران، مؤسسه انتشارات نگاه، 1377.#
بولتون، لسلي، اسطوره‌شناسي يونان و روم، ترجمة آرمان صالحي، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب پارسه، 1393.#
تايلور، سي.سي، تاريخ فلسفه راتلج از آغاز تا افلاطون، ترجمة حسن مرتضوي، تهران، نشر چشمه، ج1، 1388.#
تيلور، س.س. و، تاريخ فلسفه غرب از آغاز تا افلاطون، ترجمة حسن فتحي، تهران، انتشارات حکمت، 1392.#
خراساني، شرف‌الدين(شرف)، نخستين فيلسوفان يونان، تهران، انتشارات و آموزش انقلاب اسلامي، 1370.#
ژيلسون، اتين، خدا و فلسفه، ترجمة شهرام پازوکي، تهران، انتشارات حقيقت، 1374.#
سالمن، رابرت؛ هيگيز، کتلين، شور خرد، ترجمة کيوان قباديان، تهران، نشر اختران، 1387.#
کاپلستون، فردريک، تاريخ فلسفه يونان و روم، ترجمة سيدجلال‌الدين مجتبوي، تهران، شرکت انتشارات علمي و فرهنگي و انتشارات سروش، ج1، 1368.#
کالينگوود، آر. جي، مفهوم کلي تاريخ، ترجمة علي اکبر مهديان، تهران، نشر اختران، 1385.#
کني، آنتوني، تاريخ مصور فلسفه غرب، ترجمه افسون اذين، تهران، مؤسسه انتشارات اميرکبير،1394.#
گاتري، دبليو، کي. سي، تاريخ فلسفه يونان، ترجمة مهدي قوام صفري، تهران، انتشارات فکر روز، ج1 و 2، 1375.#
گمپرتس، تئودور، متفکران يوناني، ترجمة محمدحسن لطفي، تهران، انتشارات خوارزمي، ج1، 1375.#
لائرتيوس، ديوگنس، فيلسوفان يونان، ترجمه بهراد رحماني، تهران، نشر مرکز،1387.#
وال، ژان، بحث در مابعدالطبيعه، ترجمة يحيي مهدوي، تهران، انتشارات خوارزمي، 1375.#
ورنر،شارل، حکمت يونان، ترجمه بزرگ نادرزاد، تهران، انتشارات علمي و فرهنگي، 1373. #
ولف، مارينا نيکولايونا، فلسفه يوناني متقدم و ايران باستان، ترجمة سياوش فراهاني، تهران، انتشارات حکمت، 1393. #
هالينگ ويل، ر. ج، مباني و تاريخ فلسفه غرب، ترجمة عبدالحسين آذرنگ، تهران، انتشارات کيهان، 1375.#
يگر، ورنر، الهيات نخستين فيلسوفان يونان، ترجمة فريده فرنودفر، تهران، انتشارات حکمت، 1392.#
Audi, Robert, The Cambridge Dictionary of Philosophy, Cambridge University press, 1995.#
Kenny, Anthony, Ancient Philosophy, oxford University Press, 2004.#
Reese, William L., Dictionary of Philosophy and Religion, Humanities Press New jersey, 1996.#
Stumef, Samuel Enoch, Philosophy: History & Problems, McGraw–Hill Book Company, 1898.#