رابطۀ «ضعف ¬اراده» با اخلاقی¬ زیستن از ديدگاه ارسطو؛ با نگاهی به نظر سقراط دربارۀ ضعف ¬اراده و نقد ارسطو بر آن
محورهای موضوعی : اندیشه‌های حکمی و فلسفی ایران باستان
سیمین خیرآبادی
1
(دانشگاه آزاد اسلامی)
علی اکبر عبدل آبادی
2
(دانشگاه شهید بهشتی)
کلید واژه: ارسطو سقراط ضعف اراده اخلاقی¬ زیستن معرفت اخلاقی عمل اخلاقی ,
چکیده مقاله :
مفهوم «ضعف اراده» یکی از مفاهیم بنیادین در اخلاق شناسی ارسطوست و فهم آن کاملاً متوقف بر فهم معنا و کاربرد آن در آراء اوست. در این نوشتار، با روشی توصیفی ـ تحلیلی کوشیده ایم تا پس از اشاره به ریشۀ لغوی اصطلاح ضعف اراده در زبان یونانی، ابتدا نظر سقراط دربارۀ ضعف اراده و نقد ارسطو بر آن را بیان کنیم و سپس با توجه به برخي از مصادیق مفهوم ضعف اراده در کتاب اخلاق نیکوماخوسی ارسطو، نشان دهیم که چرا انسان گاهی بر خلاف معرفت اخلاقیش عمل ميكند. در ادامه، با بیان تحلیل ارسطو از پدیدۀ ضعف اراده بعنوان یکی از موانع اخلاقی زیستن، توضيح داده ميشود که گاهی ضعف در فرایند «اراده‌ورزی» با عقلانیت تضاد می‌یابد و سبب ميشود که انسان با علم به اینکه يك عمل بلحاظ اخلاقي درست یا نادرست است، تحت سیطرۀ امیال نابجایش آن عمل اخلاقاً نادرست را انجام دهد یا آن عمل اخلاقاً درست را انجام ندهد. از نظر ارسطو، شرط عقلانی بودن التزام اخلاقی اینست که انسان از «حکمت عملی» بهره مند باشد و اگر عقل در مقام عمل، هدایت دیگر قوای انسان را بر عهده گیرد، انسان قطعاً عمل درست را اراده و انتخاب خواهد کرد و آن را انجام خواهد داد.
“Weakness of will” is one of the fundamental concepts in Aristotle’s ethics, a thorough understanding of which requires an understanding of its meaning and use in his views. In this paper, following a descriptive-analytic method, the authors initially refer to the lexical roots of the expression of “weakness of will” in Greek and, then, try to explain Socrates’ idea of weakness of will and Aristotle’s critique of this view. Next, given some of the referents of the concept of weakness of will in Aristotle’s Nichomachean Ethics, they seek to demonstrate why human beings sometimes act against their ethical knowledge. Later they provide Aristotle’s analysis of the phenomenon of weakness of will as one of the obstacles to living an ethical life and argue that sometimes it stands in contrast to rationality. As a result, while being aware that something is ethically wrong or right, an individual, under the influence of their misplaced desires, might act unethically or cease to act ethically. In Aristotle’s view, a necessary condition for the rationality of ethical necessity is for human beings to benefit from “practical wisdom”. He also believes that if the intellect leads the other human faculties at the level of act, individuals will certainly choose and do the right thing.
ارسطو (1385) اخلاق نیکوماخوسی، ترجمۀ محمدحسن لطفی، تهران: طرح نو.
ارسطو (1386) سیاست، ترجمۀ حمید عنایت، تهران: علمی و فرهنگی.
استیس، والتر ترنس (1386) تاریخ انتقادی فلسفۀ یونان، ترجمۀ یوسف شاقول، قم: دانشگاه مفید.
افلاطون (1380الف) دورۀ آثار افلاطون، ج1، ترجمۀ محمدحسن لطفی، تهران: خوارزمی.
افلاطون (1380ب) دورۀ آثار افلاطون، ج3، ترجمۀ محمدحسن لطفی، تهران: خوارزمی.
برنجکار، رضا (1381) «نقد ارسطو از نظريه سقراطی ـ افلاطونی وحدت فضیلت و معرفت»، نامه مفيد، شماره 34.
گمپرتس، تئودور (1375) متفکّران یونانی، ج3، ترجمۀ محمدحسن لطفی، تهران: خوارزمی.
ملکیان، مصطفی (1391) «طرحی برای بررسی نظام اخلاقی مولانا»، ویژه¬نامۀ دومین همایش مهر مولانا، تهران: مؤسسۀ فرهنگی سروش مولانا.
Gosling, Justin (2003), Weakness of the Will, New York: Routledge.
Mele, Alfred (1996), “Socratic Akratic Action”, Philosophical papers, 25:3.
Thero, Daniel P. (2006(, Understanding Moral Weakness, Amsterdam & New York: Radopi Press.