منشأ زرتشتي آموزه مثل افلاطون: نقد بررسي
محورهای موضوعی : پیوند اندیشۀ فیلسوفان و مکاتب فلسفی با زمانه و شرایط اجتماعی و فکری
زینب شریعت نیا
1
(دانشگاه الزهرا(س))
نوری سادات شاهنگیان
2
(دانشگاه الزهراء(س))
کلید واژه: افلاطون مُثُل زرتشت فَرَوَهر عالم مینوی عالم مادی ,
چکیده مقاله :
مفاهیم بنیادی مُثُل و فَرَوَهر در فلسفه افلاطون و دیانت زرتشتی از جایگاه ویژه و ارزشمندی برخوردارند. در فلسفه افلاطون نظریة مُثُل با تبیین هستی به بیان اصل و منشأ صور عالم مادی پرداخته است؛ چنانکه در جهان بینی زرتشتی نيز، آفرینش صورتهای این عالم، تابع صور روحانی(فَرَوَهر) آنها دانسته شده است. بسبب وجود برخی شباهتها میان این دو مفهوم کلیدی، برخی قائل به الگوبرداری افلاطون از تعالیم زرتشت بوده و آموزه مُثُل را آموزه يي زرتشتی دانسته اند. نوشتار پیش رو با هدف راستی‌آزمایی این ادعا به مقایسه اين دو مفهوم پرداخته و وجوه افتراق و اشتراک هريک را در خصوص ویژگیها و کارکردها مورد بررسی قرار داده است. چنین بنظر میرسد که تفاوتهای این دو جدی تر از آن است که نظریة الگوبرداری بآسانی قابل پذیرش باشد.
Some basic concepts such as the Ideas and farvahar hold a particular and precious place in Plato’s philosophy and the Zoroastrian religion. In Plato’s philosophy, the doctrine of Ideas introduces the origin of the forms of the material world through explaining the concept of being. Similarly, in the Zoroastrian worldview, the creation of the forms of this world has been considered to depend on their spiritual forms (farvahar). Because of certain similarities between these two key concepts, some believe that Plato modeled Zoroaster’s teachings and maintain that the doctrine of Ideas is indeed a Zoroastrian doctrine. This paper aims to verify this claim by comparing these two concepts and checking the differences and similarities between them in terms of their characteristics and functions. Apparently, the differences between them are too great to allow the easy acceptance of the modeling theory.
استیس، والتر ترنس، تاریخ انتقادی فلسفه یونان، ترجمه یوسف شاقول، قم، نشر عمران، چ1، 1385. #
افلاطون، مجموعه آثار، ترجمه محمد حسن لطفی و رضا کاویانی، تهران، انتشارات خوارزمی، چ3، 1367. #
بویس، مری، تاریخ کیش زرتشتی، همایون صنعتی¬زاده، تهران، نشر توس، 1374. #
پانوسی، استفان، تأثیر فرهنگ و جهان¬بینی ایرانی بر افلاطون، تهران، انجمن فلسفه ایران، 1381. #
پوپر، کارل، جامعه باز و دشمنان آن، ترجمه عزت الله فولادوند، تهران، انتشارات خوارزمی، تهران، چ2، 1377. #
پورداوود، ابراهیم، یشت¬ها، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، 1356. #
خامنه¬ای، سید محمّد، سیر حکمت در ایران و جهان، تهران، بنیاد حکمت اسلامی صدرا، چ1، 1380. #
دادگی، فرنبغ، بندهشن، مهرداد بهار، تهران، انتشارات توس، چ2، 1369. #
رضی، هاشم، گاه¬شماری و جشن¬های ایران باستان، تهران، نشر بهجت، چ2، 1371. #
زنر، آر.سی، طلوع و غروب زرتشتی¬گری، ترجمه تیمور قادری، تهران، انتشارات امیرکبیر، 1389. #
عبادیان، محمود، «فروردین، جام گیتی¬نما و فروهرها در شاهنامه فردوسی»، مجله چیستا، ش66 و 67، 1368. #
فره¬وشی، بهرام، جهان فروری، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، 1383. #
فره¬وشی، بهرام، «جشن فروردین و سبب پیدایش و رابطة آن با جهان فروری»، مجله ادبیات دانشگاه تهران، ش56، 1346. #
مهرین، مهرداد، آئین راستی یا یکتاپرستی، تهران، نشر فروهر، چ2، بی¬تا. #
ناس، جان بي، تاريخ جامع اديان، ترجمه علي اصغر حكمت، تهران، نشر پيروز، 1354. #
نساج، حمید، «بررسی امکان تأثیرپذیری افلاطون از زرتشت؛ با تأکید بر آموزة مُثُل افلاطون و فروهر زرتشت»، مجله تاریخ فلسفه، ش1، 1389. #
هالینگ، ویل، تاریخ فلسفه غرب، ترجمه عبدالحسین آذرنگ، تهران، انتشارات ققنوس، چ1، 1381. #
Coulter., C.R., Turner, Patricia, Encyclopedia of Ancient Deities, Routledge, London, 1998. #
Dahall, M.N., History of Zoroastrianism, Oxford University Press, New York, 1938. #
Hartz, Paula R., World Religions: Zoroastrinism, vol. 14, Viva Books Pvt.Ltd, New Delhi, 2008. #
Nigosian, S., Zoroastrian Faith: Tradition and Modern Research, McGill-Queen Press, 1993. #