ايده نظم در تاريخ فلسفه يونان؛ بررسي وجوه معرفتي- هستي¬شناختي نظم در فلسفه سياسي افلاطون
محورهای موضوعی : اندیشه‌های حکمی و فلسفی ایران باستان
عبدالرسول حسني فر
1
*
,
حمزه عالمي چراغعلي
2
1 - دانشگاه سيستان و بلوچستان
2 - دانشگاه تربيت مدرس
کلید واژه: نظم تاريخ فلسفه فيثاغوريان فلسفه سياسي افلاطون,
چکیده مقاله :
يكي از مسائلي كه نقطه اتحاد وجوه هستي‌شناسي، معرفت‌شناسي و انسان‌شناسي تفكر فلسفي در طول تاريخ و تأثير گذار و تعيين‌كننده جهت و جريان كلي سياست و اجتماع است، موضوع و ايده نظم است. بعبارتي، نظم هم وجه هستي‌شناسي و معرفت‌شناسي و هم وجه انسان‌شناسي در ارتباط با زندگي سياسي در شهر و جامعه دارد بطوري كه تاريخ فلسفه را ميتوان بر محوريت اين ايده نظم تفسير و صورتبندي كرد. نظم در تفكر فلسفي يونان يكي از انديشه هاي فلسفي است كه بسبب تأثير و جهت‌دهندگي به ساير انديشه ها و متفكران در طول تاريخ تفكر فلسفي، نقش و جايگاه مهم و يگانه‌يي دارد و در اين ميان انديشه افلاطون يكي از نقاط عطف آن بشمار ميرود. بر اين اساس، در نوشتار حاضر تلاش گرديده مفهوم فلسفي نظم از جهات معرفتي، هستي شناسي و انسان شناسي در تاريخ تفكر فلسفي يونان و بصورت خاص افلاطون مورد بررسي قرار گيرد و تأثير و جهت‌دهندگي آن در فلسفه سياسي افلاطون نشان داده شود. از اين جهت در اين نوشتار با روشي تحليلي توصيفي در گام اول نگاهي تاريخي به مفهوم نظم در انديشمندان قبل از افلاطون انداخته شده است و سپس فلسفه افلاطون بطور عام از جهات هستي شناسي و معرفت شناسي و بطور خاص فلسفه سياسي افلاطون با تأكيد بر نظام سياسي مطلوب، نظام تربيتي و ... بر اساس اين ايده نظم، مورد بررسي قرار گرفته است. بطور كلي بررسيهاي انجام شده نشان ميدهد تفكر فلسفي معطوف به نظم، اگرچه با نوعي نگاه افسانه‌يي و طبيعت گرايي آغاز ميگردد ولي با تحول تفكر انسان از جهان افسانه‌يي و نگرش نظم طبيعي، به نظم با سويه رياضي، جهان‌شناسانه و متافيزيكي متحول ميشود. در ادامه اين جريان در تفكر افلاطون، نگرش طبيعي و رياضي به نظم با نگرش الهي و فضيلت مندانه پيوند مييابد و نظم بعنوان هم زمينه و اساس ديگر فضيلتها و هم هدف نهايي فلسفه، صورتي سياسي ـ اجتماعي در ارتباط با قانون مييابد.
One of the issues which has united the ontological, epistemological, and anthropological dimensions of philosophical thought in the course of history and has continually affected and determined the related social and political directions and general trends is “order”. In other words, order enjoys three ontological, epistemological, and anthropological aspects with respect to political life in society and can function as the basis for the interpretation and formation of the history of philosophy. In Greek philosophy, order is one of the philosophical principles which, due to its influence over different schools of philosophy and philosophers during the whole history of philosophical thought, enjoys an important and unique role and status. The issue of order in Platonic philosophy proved to be a turning point in this regard. Accordingly, in this paper it has been tried to explore the philosophical concept of order from its epistemological, ontological, and anthropological aspects in the history of Greek philosophy ,in general, and in Platonic philosophy, in particular. The writers have also aimed to demonstrate its influence and directive role in Plato’s political philosophy. Therefore, following an analytic-descriptive method, they firstly cast a historical glance at the concept of order in the works of pre-Platonic thinkers. Then they investigate his general philosophy and, particularly, his political philosophy with respect to the above-mentioned dimensions while emphasizing his desirable political and educational systems based on his idea of order. Their findings indicate that a philosophical thought based on order might begin with a mythological and naturalist view; nevertheless, with the later development of human thought, it shifts its attention to a kind of order with mathematical, cosmological, and metaphysical tendencies. Following this process, the Platonic natural and mathematical view of order unites with a divine and virtuous view of order. Consequently, as both the context and basis of other virtues and also as the ultimate goal of philosophy, it develops a political-social form in connection with law.
اروين، ترنس، تفکر در عهد باستان، ترجمه محمدسعيد حنايي کاشاني، تهران، نشرقصيده، 1380. #
اکرمي، موسي، کيهان شناسي افلاطون، تهران، نشر دشستان، 1380. #
افلاطون، دوره آثار، ترجمه محمد حسن لطفي و رضا کاوياني، تهران، انتشارات خوارزمي، ج1، 1367. #
ايوز، هاورد، آشنايي با تاريخ رياضيات، ترجمه محمدقاسم وحيدي اصل، تهران، مرکز نشر دانشگاهي، ج1، 1379. #
پاپاس، نيکلاس، کتاب راهنماي جمهوري افلاطون، ترجمه بهزاد سبزي، تهران، انتشارات حکمت، 1389. #
رو، کريستوفر، «افلاطون: علم‌الجمال و علم‌النفس»، در تاريخ فلسفه غرب از آغاز تا افلاطون، س.س.و. تيلور، ترجمه حسن فتحي، تهران، انتشارات حکمت، 1392. #
سارتون، تاريخ علم، ترجمه احمد آرام، تهران، انتشارات اميرکبير، 1357. #
شوفيلد، ملکوم، «ايوني¬ها»، در تاريخ فلسفه غرب از آغاز تا افلاطون، س.س.و. تيلور، ترجمه حسن فتحي، تهران، حکمت، 1392. #
عالم، عبدالرحمن، تاريخ فلسفه سياسي غرب (از آغاز تا پايان سده¬هاي ميانه)، تهران، انتشارات وزارت امور خارجه، 1382. #
کاپلستون، فردريک چارلز، تاريخ فلسفه، ج1، ترجمه سيدجلال‌الدين مجتبوي، تهران، شرکت انتشارات علمي و فرهنگي، 1393. #
گاتري، دبليو.کي.سي، افلاطون؛ لذت آفرينش جهان، ترجمه حسن فتحي، تهران، انتشارات، فکر روز، 1378. #
گاتري، دبليو.کي.سي.، تاريخ فلسفه يونان، ترجمه حسن فتحي، تهران، انتشارات فکر روز، ج3، 1375. #
گاتري، دبليو.کي.سي.، تاريخ فلسفه يونان، ترجمه حسن فتحي، تهران، فکر روز، ج15، 1377. #
لائرتيوس، ديوگنس، فيلسوفان يونان، ترجمه بهراد رحماني، تهران، نشر مرکز، 1393. #
مکللند، جان، تاريخ انديشه سياسي غرب، (از يونان باستان تا عصر روشنگري)، ترجمه جهانگير معيني علمداري، تهران، نشر ني، 1393. #
ياسپرس، کارل، افلاطون، ترجمه محمدحسن لطفي، تهران، انتشارات خوارزمي، 1357. #
يگر، ورنر، پايديا، ترجمه محمدحسن لطفي، تهران، انتشارات خوارزمي، ج1 و2 و3، 1376. #
Dover. K. j, Greece Popular Morality in the Time of Plato and Aristotle, Oxford, Basil Black Well, 1974. #
Plato, Complete Works, edited with Introduction and Notes by John M. Cooper, Associate editor D. S. Hutchinson, Hackett Publishing Company, Inc, 1997. #
Szlezák, A. Thomas, Reading Plato, translated by Graham Zanker, Taylor & Francis e-Library, 2005. #
Fine, Gail, “Knowledge and Belife in Republic V-VII”, in S. Everson, (ed.), Cambridge Companions to Ancient Thought I: Epistemology, Cambridge: Cambridge University Press, 1990. #