بررسی تطور چیستی و هستی حرکت توسطیه و قطعیه در نظر ابن‌سینا و ملاصدرا
محورهای موضوعی : ریشه‌شناسی مکاتب و آراء فلسفی در ادوار قدیم و جدید
احمد شکیبایی
1
,
منصور ايمانپور
2
*
1 - دانشجوی دکتری فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه شهید مدنی آذربایجان
2 - دانشیار فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه شهید مدنی آذربایجان
کلید واژه: حرکت توسطیه حرکت قطعیه متصل غیرقار ابن سینا ملاصدرا,
چکیده مقاله :
مبحث حرکت یکی از مباحث پیچیده و همیشگی تاریخ فلسفه است و مباحث مختلفی در باب مفهوم و هستی آن مطرح شده است. پرسش اساسی در باب حرکت، به وجود و تحقق آن مربوط میشود. در تاریخ فلسفه اسلامی در باب هستی و نحوة تحقق حرکت، دو مبحث شکل گرفته است؛ حرکت توسطیه و حرکت قطعیه. تأکید ابن سینا بر این بوده که مطابق مبانی علم طبیعی و فلسفی خود، هستی حرکت را بگونه یی تبیین نماید که از اشکالات مخالفان وجودِ حرکت بدور باشد. بهمین منظور، او اتصال و امتدادِ دارای اجزاء را به متن حرکت راه نداده و به حرکت توسطیه بسیط معتقد شده و اتصال دارای اجزاء پیوسته و باقرار (حرکت قطعیه) را به عالم ذهن و خیال مرتبط دانسته است. این دیدگاه ابن سینا بعدها مورد نقد، تحلیل و توجیه‌های مختلف قرار گرفت و با ورود به قلمرو حکمت متعالیه، رنگ و چهره یی متفاوت بخود گرفت. در حکمت متعالیه حرکت توسطیه و قطعیه، دو اعتبار عقلی از هویتِ تدریجیِ وجود سیلانی قلمداد شده‌اند. تحلیل دقیق و موشکافانه نظر ابن سینا و ملاصدرا در اینباره و معانی مختلف حرکت توسطیه و قطعیه، موضوع اصلی مقاله حاضر است. بدون تردید، احصای معانی مختلف این دو اصطلاح و تفکیک بحث فیزیکی و متافیزیکی آن، روشنگر بسیاری از مناقشات و مجادلات در اینباره خواهد بود.
Ibn Sina's and Mulla Sadra's use of traversal & cutting movement led to ambiguity in the movement existance. In this research, in order to eliminate this ambiguity, we have addressed the following: One, Ibn Sina's arguments for introducing two definite meanings of motion, which are the responses to the bugs inflicted on the existence of motion and the reason for the very nature of motion; His arrangements have been explained in that they are the separation of the first perfection from the second, as well as the separation of the connection from the movement. After answering the problems raised by Ibn Sina's point of view it is clear that Mulla Sadra has succeeded in completing Ibn Sina's method by bringing forward the discussion of the Transcendent Philosophy, but Mulla Sadra has not explicitly proved the existence of a definite existence by justifying it on the basis of the principiality of existence
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1361) فن سماع طبیعی، ترجمه محمدعلی فروغی، تهران: امیرکبیر.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1379) النجاة من الغرق فى بحر الضلالات، تهران: دانشگاه تهران.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1404ق) الشفاء، الطبیعیات، قم: کتابخانه آيت‌الله مرعشى.
ارسطو (1363) طبیعیات، ترجمه مهدی فرشاد، تهران: امیرکبیر.
بهمنيار بن مرزبان (1375) التحصيل، تحقیق مرتضی مطهری، تهران: دانشگاه تهران.
جوادی آملی، عبدالله (1393) رحیق مختوم، قم: اسراء.
خراسانی، شرف‌الدین (1387) نخستین فیلسوفان یونان، تهران: علمی و فرهنگی.
رازى، فخرالدين (1411ق) المباحث المشرقية فى علم الالهيات و الطبيعيات، قم: بيدار.
سبزوارى، ملاهادی (1379) شرح المنظومة، تحقیق حسن حسن‌زاده آملی، تهران: نشر ناب.
سبزوارى، ملاهادی (1383) «تعلیقات اسفار» در ملاصدرا، الحكمة المتعالية فی الأسفار الأربعة، ج3، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
طباطبایی، سیدمحمدحسین (1981م) «حاشیه بر اسفار»، در ملاصدرا، الحكمة المتعالية فى الأسفار العقلية الأربعة، بيروت: دار احياء التراث العربی.
کاپلستون، فردریک (1388) تاریخ فلسفه، تهران: علمی و فرهنگی.
مطهری، مرتضی (1385) مجموعه آثار، تهران: صدرا.
ملاصدرا (1361) العرشية، تهران: مولى.
ملاصدرا (1383) الحكمة المتعالية فی الأسفار الأربعة، ج3، تصحيح و تحقیق مقصود محمدی، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ملاصدرا (1422ق) شرح الهداية الاثيرية، بيروت: موسسة التاريخ العربى.