فرهنگ و فلسفه ايراني بنا بر خوانش ائودوکسوس کنيدوسي
محورهای موضوعی : پیوند اندیشۀ فیلسوفان و مکاتب فلسفی با زمانه و شرایط اجتماعی و فکریدکتر حسین کلباسی اشتری 1 * , محمدصادق رضايي 2
1 - دانشگاه علامه طباطبايي
2 - دانشگاه علامه طباطبايي
کلید واژه: ائودوکسوس افلاطون ارسطو آيين مغان زرتشت ثنويت ايراني نظريه ادوار و اکوان,
چکیده مقاله :
شايد امروزه کسي در تأثير فکر و فرهنگ ايراني بر انديشه يوناني ترديد نداشته باشد؛ چرا که در اين زمينه بغير از شواهد و قراين تاريخي متعددي که وجود دارد، پژوهشهاي گسترده‌يي نيز در خلال دو قرن اخير صورت پذيرفته است. از سنگ‌نبشته‌ها و اشياء بدست آمده در کاوشهاي باستان‌شناسان گرفته تا گزارشها و تأليفات کهن يونانيان و ايرانيان، همگي بر اين تأثير و تبادل فرهنگي صحّه ميگذارند؛ اما در عين حال باسخ به پرسشهايي نظير نحوه تأثير يا اقتباس ـ و بويژه واسطه يا واسطه‌هاي دخيل در اين فرايند ـ همچنان باقي مانده است. روشن است که در پژوهشهاي تاريخي، دسترسي به تمامي جزئيات ناممکن يا بسيار دشوار است و مثلاً اظهارنظر در خصوص نسبت فلسفه فيثاغوري با حکمت خسرواني و نحوه تعامل حکماي فُرس با فيلسوفان متقدم يونان ـ بويژه در مفردات و زمينه‌هاي خاص ـ چندان آسان نمينمايد. اما با اين‌حال، اندک قراين موجود نيز راهگشاست، بويژه آنکه اين قراين از صحت و اعتبار لازم نيز برخوردار باشند. «ائودوکسوس اهل کنيدوس» از معدود چهره‌هاي ممتاز قرن چهارم قبل از ميلاد است که از يکسو با سنت حکمت پيشاسقراطي آشنايي کافي داشته و از سوي ديگر بلحاظ حضور در آکادمي افلاطون و معاصرت و معاشرت با ارسطو، با خطوط تفکر کلاسيک پس از سقراط و افلاطون نيز تلاقي پيدا کرده است. اگرچه شهرت ائودوکسوس ـ شايد بدليل تحصيل در مکتب فيثاغوري ـ بيشتر در دانش رياضي و نجوم نمود يافته است، اما در نوشتار حاضر نشان داده خواهد شد که نه تنها علايق فلسفي و جهان‌شناسانه وي اندک نبوده، بلکه وي در مقام گزارشگر اصلي عناصر فکر و فرهنگ ايراني براي اصحاب آکادمي و بمثابه پل ارتباطي ميان اين دو حوزه تمدني عمل کرده است.
Today, perhaps no one doubts the influence of Iranian thought and culture on Greek philosophy. This is because, apart from the existence of several historical documents and pieces of evidence in this regard, some extensive studies have also been conducted on this issue during the last two centuries. All the inscriptions and objects discovered in archeological excavations and the ancient reports and writings of the Greeks and Iranians confirm this cultural exchange and influence. However, there are still some unanswered questions regarding the quality of this influence or adaptation and, particularly, the mediators playing a role in this process. Obviously, in historical studies, it is impossible or very difficult to have access to all the details. For example, it is not really easy to provide a straightforward idea concerning the relationship between the Pythagorean philosophy and Khosrawani wisdom and the quality of the interactions between Persian philosophers and early Greek philosophers, particularly regarding the meanings of words in particular fields. However, the few existing pieces of evidence, especially those which enjoy the necessary validity and authenticity, could still be illuminating. Eudoxus of Cnidus is one of the few prominent figures of the fourth century BC who was, on the one hand, familiar with the pre-Socratic wisdom and, on the other hand, because of his presence in Plato’s Academy and acquaintance with Aristotle, was aware of the classical philosophies developed after Socrates and Plato. He was a student of the Pythagorean School, thus he is mainly famous for his knowledge of mathematics and astronomy. Nevertheless, this paper demonstrates that he not only was greatly interested in the fields of philosophy and cosmology but also functioned as the main reporter of the elements of Iranian culture and philosophy for the members of Academy and as the bridge connecting these two centers of civilization.
ارسطو، اخلاق نيکوماخوس، ترجمه محمدحسن لطفي، چ1، تهران، طرح نو، چ1، 1378.#
ارسطو، در آسمان، ترجمه اسماعيل سعادت، تهران، انتشارات هرمس، 1379.#
ارسطو، طبيعيات، ترجمه مهدي فرشاد، چ1، تهران، انتشارات اميرکبير، 1362.#
ارسطو، متافيزيک (مابعدالطبيعه)، ترجمه شرف‌الدين خراساني، تهران، انتشارات حکمت، چ5، 1386.#
افلاطون، دوره آثار افلاطون، ترجمه محمدحسن لطفي، تهران، انتشارات خوارزمي، 1367.#
بنجامين بوير، کارل، تاريخ حسابان، ترجمه عبدالحسين مصحفي، تهران، شرکت انتشارات علمي و فرهنگي، چ1، 1384.#
پانوسي، استفان، تأثير فرهنگ و جهان‌بيني ايراني بر افلاطون، تهران، مؤسسه پژوهشي حکمت و فلسفه ايران، 1381.#
تيلور، ا. اي.، ارسطو، ترجمه مهدي کهنداني، تهران، پژوهشگاه علوم انساني و مطالعات فرهنگي، 1390.#
تيلر، س. س. و.، تاريخ فلسفه غرب: از آغاز تا افلاطون، ترجمه حسن فتحي، تهران، انتشارات حکمت، چ1، 1392.#
درايتي، مجتبي؛ محبوبي آراني، حميدرضا، ترغيب به فلسفه و درباره فلسفه و پاره‌هايي از آثار گمشده ديگر، چ2، تهران، دانشگاه تهران، چ2، 1392.#
دوشن گيمن، ژاك، زرتشت و جهان غرب، ترجمه مسعود رجب‌نيا، تهران، انتشارات مرواريد، چ2، 1363.#
شايگان، داريوش، اديان و مکتب‌هاي فلسفي هند، تهران، انتشارات اميرکبير، 1356.#
صال مصلحيان، محمد، فلسفه رياضي (کلاسيک، مدرن، پست مدرن)، چ1، تهران، انتشارات واژگان خرد، چ1، 1384.#
عاليخاني، بابك، «مهر در ايران و هند باستان»، مجموعه مقالات، تهران، انتشارات ققنوس، 1384.#
کاپلستون، فردريک چارلز، تاريخ فلسفه: يونان و روم، ترجمه سيد جلال‌الدين مجتبوي، تهران، انتشارات علمي و فرهنگي، چ7، 1388.#
کربن، هانري، روابط حکمت اشراق و فلسفه ايران باستان، گزارش احمد فرديد و عبدالحميد گلشن، تهران، مؤسسه پژوهشي حکمت و فلسفه ايران، چ4، 1393.#
کستون مر، افلاطون، ترجمه فاطمه خونساري، تهران، مؤسسه پژوهشي حکمت و فلسفه ايران، 1383.#
لاوين، ت، ر.، از سقراط تا سارتر، ترجمه پرويز بابايي، تهران، نشر نگاه، 1384.#
مزداپور، کتايون و همکاران، اديان و مذاهب در ايران باستان، تهران، سازمان مطالعه و تدوين کتب علوم انساني دانشگاه‌ها (سمت)، 1394.#
وُلف، نيکولايونامارينا، فلسفه يوناني متقدم و ايران باستان، ترجمه سياوش فراهاني، تهران، انتشارات حکمت، 1394.#
يسنا، پورداوود، ابراهيم، بمبئي، ج2، 1312.#
يگر، ورنر، ارسطو: مباني تاريخ تحول انديشه وي، ترجمه حسين کلباسي اشتري، تهران، اميرکبير، چ2، 1392.#
Boyce, Mary, A History of Zoroastrianism, Vol. II, E.J. Brill, Koln: Leiden, 1982.#
Burnet, J., Early Greek Philosophy, 4th ed., London: Black, 1930. #
Dancey, R. M., Two Studies in the Early Academy, NY: State University of New york: Albany, 1991.#
Diogenes Laertius, Lives of the Eminent Philosophers, 2 Vols, Cambridge, MA: Harvard University Press and London: Heinemann, 1925.#
Dreyer, J. L. E., History of the Planetary Systems from Thales to Kepler, 2nd ed., Cambridge University Press, 1906.#
Evans, James, The History and Practice of Ancient Astronomy, Oxford University Press, 1998.#
Herodotus, History, 4 vols, London: Rawlinson, 1862.#
Huxley, G., Studies in the Greek Astoronomers I. Eudoxian Topics, Belfast: Queen’s University, 1963.#
Jackson,W., Zoroastrian Studies, New York: Kessinger Publishing Co, 2003.#
Jaeger,W., Aristotel, Translated by R. Robinson, Oxford, 1948.#
Lasserre, F., Die Fragmente des Eudoxos von Knidos, Berlin: Walter de Gruyter, 1966.#
North, J., The Fontana History of Astronomy and Cosmology, London: Fontana, 1994.#
O' Connor, J. J. and Robertson, E. F., How Do We Know about Greek Mathematics?, The MacTutor History of Mathematics archive, University of St. Andrews, 1999.#
Pliny, Natural History, Book No. 2: Astronomy and Meteorology, 97 A.D.#
Proclus, A Commentary on the First Book of Euclid’s Elements, translated, introduction and notes by G. R. Morrow; [with a new foreword by Ian Muller], New Jersey: Princeton University Press, 1970.#
Strabo, The Geography of Strabo, Loeb Classical Library Edition, 1917.#